Ochrona przeciwpożarowa garaży - przepisy, problemy projektowe i interpretacyjne
Obowiązujące przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej, mimo wielokrotnych zmian i poprawek, nadal w pewnym zakresie pozostawiają pole do interpretacji. W niniejszym artykule omówione zostaną problematyczne zagadnienia związane z projektowaniem i wykonawstwem garaży.
Spis treści
- Podział garażu na strefy pożarowe a wymóg stosowania instalacji oddymiających
- Wyjścia ewakuacyjne z garaży
- Pomieszczenia dla jednośladów ≠ komórki lokatorskie
- Urządzenia typu „double-park” w garażach a wymagania ochrony ppoż.
- Automatyczne garaże podziemne w kontekście obowiązujących przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej
- Garaże podziemne kilkukondygnacyjne - problemy wykonawcze
- Podsumowanie
Podział garażu na strefy pożarowe a wymóg stosowania instalacji oddymiających
Kiedyś częstym rozwiązaniem było dzielenie większej przestrzeni garażu na kilka stref pożarowych o powierzchni poniżej 1500 m² każda. Takie postępowanie miało na celu obniżenie wymagań ochrony przeciwpożarowej w części budynku przeznaczonej na garaże, z zamiarem wykluczenia wymogu stosowania oddymiania w garażu. Podczas prowadzenia działań ratowniczo-gaśniczych okazało się, że w znacznym stopniu utrudniało to pracę ekip oraz miało wpływ na ich bezpieczeństwo. Wprowadzenie podziału strefowego wewnątrz części garażowej budynku ograniczało bowiem możliwość dotarcia do stref położonych dalej. Brak instalacji oddymiającej przyczyniał się w takich przypadkach do obniżenia poziomu bezpieczeństwa pożarowego, nie tylko ekip ratowniczych wykonujących działania w budynku, lecz także ewakuujących się osób.
Zgodnie z interpretacjami KG PSP, wydanymi w zbiorze z 2012 roku (i późniejszymi), za niedopuszczalne uznaje się „sztuczne” mnożenie powierzchni garażowych przez podział strefowy, który ma na celu uniknięcie obowiązku wyposażenia garażu w samoczynne urządzenia oddymiające. Zaś bez uszczerbku dla bezpieczeństwa pożarowego jako odrębne garaże można traktować:
- dwie przestrzenie garażowe zlokalizowane na tym samym poziomie, oddzielone strefowo, mające odrębne, niezależne i niekolizyjne wjazdy, które ze względu na usytuowanie spełniają wymagania przeciwpożarowe, np.:
– dotyczące odległości otworów w ścianach zewnętrznych różnych stref pożarowych,
– niepowiązania funkcjonalnego, tj. braku połączenia samochodowego i pieszego,– braku połączeń instalacyjnych, tj. bez żadnych otworów i przejść przez elementy oddzielenia przeciwpożarowego;
- dwie przestrzenie garażowe zlokalizowane na kolejnych kondygnacjach (jedna nad drugą), spełniających wymagania jak w punkcie powyżej.
Ponadto w 2018 roku w tym zakresie weszły w życie nowe zapisy w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [DzU z 2017 r., poz. 2285]. W zamian za wymóg stosowania samoczynnych urządzeń oddymiających w garażu zamkniętym o powierzchni całkowitej przekraczającej 1500 m², nowy zapis § 277 ust. 4 ww. rozporządzenia [1] nakłada obowiązek stosowania instalacji wentylacji oddymiającej uruchamianej za pomocą systemu wykrywania dymu w strefie pożarowej garażu zamkniętego, gdy nie ma ona bezpośredniego wjazdu/wyjazdu z budynku lub gdy jej powierzchnia przekracza 1500 m³.
Wymóg stosowania oddymiania dotyczy zatem także garażu niemającego bezpośredniego wyjazdu na zewnątrz, nawet gdy jego powierzchnia nie przekracza 1500 m². Doprecyzowano również, że instalacja oddymiająca powinna być uruchamiana za pomocą systemu wykrywania dymu.
- Oddymianie garaży - co mówią przepisy? Jak projektować systemy oddymiania garaży?
- Systemy oddymiania w budynkach klasy PM. Co mówi prawo o systemach oddymiania? Projektowanie i rozwiązania techniczne
- Stałe urządzenia gaśnicze - wymagania prawne, charakterystyka
Wyjścia ewakuacyjne z garaży
Zagadnieniem z pozoru prostym i wyglądającym na oczywiste jest konieczność zapewnienia dwóch wyjść ewakuacyjnych na każdej kondygnacji garażu, której powierzchnia całkowita przekracza 1500 m².
Zmiany wprowadzone do rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2] w 2017 roku obejmowały również te kwestie. Obecnie dwa wyjścia ewakuacyjne są wymagane nie tylko na każdej kondygnacji garażu o powierzchni przekraczającej 1500 m², ale również ze strefy garażu, która ma więcej niż 25 stanowisk postojowych i nie jest wyposażona w instalację wentylacji oddymiającej.
Ponadto, w nowym brzmieniu § 278 ust. 2 rozporządzenia [2] wskazuje się, że długość przejścia mierzy się w garażu od stanowiska postojowego do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego, a nie jak wcześniej, licząc od najdalszego miejsca w garażu do wyjścia ewakuacyjnego. W garażu zamkniętym takie przejście nie może przekraczać jak dotychczas 40 m, a w garażu otwartym 60 m. Długości te można powiększać dzięki stosowaniu rozwiązań określonych w § 237 ust. 6 i 7 rozporządzenia [2], tj. poprzez użycie stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych (o 50%) lub samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu (o 50%). Przy zastosowaniu obu ww. rozwiązań dopuszcza się wydłużenie przejścia o 100% względem wskazanych wartości. W zmienionym zapisie § 278 ust. 2 rozporządzenia [2] doprecyzowano jednak, że dla wydłużenia przejść ewakuacyjnych w garażu nie można stosować instalacji wentylacji oddymiającej strumieniowej.
W dokumencie nadal obowiązuje zapis, że jednym z dwóch wymaganych wyjść ewakuacyjnych może być wjazd lub wyjazd. Bywa, że jako jedno przyjmuje się bramę wjazdową – uwzględniając wprost ww. zapis § 278 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2]. Należy jednak pamiętać, aby poddać analizie fakt, czy zastosowane rozwiązanie rzeczywiście spełnia stawiane wymagania i zapewnia odpowiednie warunki do ewakuacji. Zacznijmy od tego, że ustawodawca, wskazując w ww. rozporządzeniu jako drugie wyjście ewakuacyjne wjazd lub wyjazd, nie odnosi się wprost do samej bramy, a jedynie do kierunku ewakuacji. Trzeba zauważyć, że w sytuacji, gdy do ewakuacji używany jest wjazd lub wyjazd, należy zaprojektować w tym miejscu drzwi o odpowiednich wymiarach, aby mogły pełnić tę funkcję.
Brama podnoszona, niezawierająca drzwi ewakuacyjnych, nie może być traktowana jako wyjście ewakuacyjne. Drzwi służące ewakuacji mogą być zaprojektowane bezpośrednio w bramie lub usytuowane w ścianie blisko niej. Powinny mieć one odpowiednią szerokość i wysokość w świetle otworu (są to wymiary bardzo często źle interpretowane przez projektantów i wykonawców). Należy pamiętać, że nie są one jednoznaczne z szerokością i wysokością w świetle ościeżnicy. Wyjaśnienie można znaleźć w § 9 ust. 1 i 2 WT, tj.:
- „Wymagane w rozporządzeniu wymiary należy rozumieć jako uzyskane z uwzględnieniem wykończenia powierzchni elementów budynku, a w odniesieniu do szerokości drzwi – jako wymiary w świetle ościeżnicy.
- Grubość skrzydła drzwi po otwarciu nie może pomniejszać wymiaru szerokości otworu w świetle ościeżnicy”.
Częstym błędem jest zamawianie drzwi o określonym wymiarze nominalnym ościeżnicy, zamiast w świetle otworu, uwzględniającym grubość skrzydła przy maksymalnym wychyleniu. Projektując drzwi ewakuacyjne w bramach, szczególną uwagę należy zwrócić na to, jakiej wysokości mają próg. Zazwyczaj, dla zapewnienia odpowiedniej sztywności bramy, jest on wysoki. Progi o wysokości >2 cm dyskwalifikują je jako wyjście ewakuacyjne. Dlatego w takim przypadku najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie bram z drzwiami bezprogowymi, które są odpowiednio droższe.
Kolejnym elementem, na jaki należy zwrócić uwagę podczas projektowania ewakuacji przez wjazd/wyjazd, jest ukształtowanie terenu w pobliżu wyjścia oraz możliwość dalszej ucieczki w tzw. miejsce bezpieczne. Często za wjazdem do garażu lub wyjazdem z niego występuje rampa zjazdowa, której parametry są odpowiednie dla przejazdu samochodów. Należy jednak pamiętać, że wymagania dla poruszania się ludzi po pochylniach są w większości bardziej restrykcyjne, co można zauważyć w tabeli 1 § 70 rozporządzenia [2]. Jeżeli nie jest możliwe zapewnienie na pochylni warunków odpowiednich do poruszania się pieszych, nie należy przyjmować takiej drogi jako ewakuacyjnej. Można rozważyć zaprojektowanie biegu schodowego, ewentualnie innego rozwiązania gwarantującego przejście w tzw. miejsce bezpieczne osób ewakuujących się z garażu. Przy takim prowadzeniu ewakuacji nie należy również zapominać o zapewnieniu wymaganego oświetlenia awaryjnego, nie tylko wewnątrz garażu, lecz także na zewnątrz, za wyjściem i dalej na zewnątrz, które umożliwi bezpieczną ucieczkę.
Jeden z zapisów zmienionego rozporządzenia [2] wskazuje, że wyjście ewakuacyjne powinno być dostępne także w przypadku zamknięcia wjazdu do garażu, wyjazdu z niego lub bramy między strefami pożarowymi. Praktyka pokazała, że zdarzają się przypadki, kiedy wyjście na zewnątrz przez bramę było niemożliwe w związku z dodatkowym zabezpieczeniem kratą antywłamaniową. Zdarzały się również przypadki, w których przeciwpożarowa brama przesuwna po otwarciu przesłaniała wyjście ewakuacyjne do sąsiedniej strefy.
Polecany artykuł:
Pomieszczenia dla jednośladów ≠ komórki lokatorskie
Coraz częściej już na etapie projektowania w przestrzeni garażu wyodrębnia się tzw. boksy garażowe, które podlegają rygorystycznym przepisom. Według interpretacji KG PSP z grudnia 2012 roku garaże, zgodnie z WT, służą do przechowywania i bieżącej, niezawodowej obsługi samochodów osobowych i nie powinny być wykorzystywane do celów magazynowych. Z kolei wszelkie przestrzenie przeznaczone do przechowywania rzeczy należy wydzielać od niego strefowo. Zgodnie z powyższym z powierzchni garaży wyodrębnia się pożarowo:
- pomieszczenia techniczno-gospodarcze,
- przestrzenie komunikacyjne łączące garaż z pozostałymi częściami budynku,
- komórki lokatorskie pojedyncze lub w zespołach.
Powyższym obostrzeniom podlegają również boksy garażowe, jeżeli z założenia mają być przeznaczone na magazynowanie. Są to obszary zamykane, co uniemożliwia kontrolę ich zawartości, a jak wykazuje praktyka, mimo zakazu, w garażach często przechowywane są materiały pożarowo niebezpieczne. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby te niewielkie powierzchnie służyły pojazdom, takim jak rowery czy motocykle. Należy przy tym zaznaczyć, że tego typu boksy, wykorzystywane jako miejsca postojowe dla jednośladów, wydzielone np. siatką lub inną perforowaną przegrodą, stanowią przede wszystkim zabezpieczenie antykradzieżowe.Zastosowane ogrodzenie z jednej strony musi umożliwiać kontrolę zawartości, z drugiej nie może być przeszkodą dla wentylacji oddymiającej czy podczas gaszenia. Ponadto, w pomieszczeniach dla jednośladów obowiązuje całkowity zakaz magazynowania oraz zabudowy tych przestrzeni regałami i innymi podobnymi elementami.
Urządzenia typu „double-park” w garażach a wymagania ochrony ppoż.
Wraz z postępem technologicznym także w zakresie budownictwa mamy do czynienia z coraz bardziej nowoczesnymi rozwiązaniami, uwzględniającymi potrzeby przestrzeni miejskich. Jednym z głównych problemów współczesnych miast jest ograniczona powierzchnia zabudowy. Dotyczy to również przestrzeni garażowych. Bardzo wiele osób porusza się samochodami i miasta są coraz bardziej zakorkowane. Obecnie na gospodarstwo domowe bardzo często przypada więcej niż jeden samochód. Wiąże się to także z koniecznością zapewnienia odpowiednio dużego obszaru parkowania na osiedlach.
Aby ograniczyć koszty oraz przeznaczony na to grunt, coraz częściej korzysta się w garażach z urządzeń typu „double-park”. Pozwalają one na ustawienie dwóch samochodów na powierzchni jednego miejsca postojowego przy użyciu podnośnika hydraulicznego. Niemniej jednak należy mieć na uwadze, że wykorzystywanie takich urządzeń w garażach wymaga odpowiedniego dostosowania stref pożarowych. Ma ono również znaczenie dla określenia zakresu dopuszczeń do użycia niższych wymagań w stosunku do podobnych garaży, w których parkowanie samochodów odbywa się w tradycyjny sposób (jeden samochód na jednym miejscu postojowym).
Przykładem może być stosowanie zapisu § 277 ust. 2 pkt 2 WT, tj. możliwości powiększenia dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej w garażu o 100% przy zastosowaniu ścian o klasie odporności ogniowej EI 30 – od posadzki do poziomu zapewniającego pozostawienie prześwitu (o wysokości od 0,1 do 0,5 m) pod stropem na całej ich długości – oddzielających od siebie nie więcej niż po dwa stanowiska postojowe. Takie rozwiązanie jest możliwe w przypadku tradycyjnego sposobu parkowania, jednak przy wykorzystaniu urządzeń typu „double-park” należy uwzględnić, że rozprzestrzenianie się ewentualnego pożaru będzie wyglądało całkowicie inaczej niż przy parkowaniu jednopoziomowym.
Samochody umieszczone jeden nad drugim zapalają się od siebie nawzajem o wiele szybciej niż usytuowane jeden obok drugiego. Znacznie wzrasta również gęstość obciążenia ogniowego, a w konsekwencji moc ewentualnego pożaru. Zasadniczym zmianom ulegają zatem warunki prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej.
Przy zapaleniu się samochodu uniesionego w górę należy przewidywać, że ww. ścianka EI 30 z prześwitem o wysokości od 0,1 do 0,5 m nie będzie już stanowiła skutecznej bariery dla rozprzestrzeniającego się ognia. Stąd nie należy stosować dopuszczenia wskazanego w § 277 ust. 2 pkt 2 WT w stosunku do garaży, w których zamontowano urządzenia typu „double-park”. Ponadto w garażach z zainstalowanym systemem tryskaczowym trzeba również uwzględnić specyfikę przestrzeni, w której ten system zostanie zamontowany. Zgodnie z interpretacją KG PSP z września 2010 roku dla wielopoziomowego garażu podziemnego, w którym na każdej z kondygnacji przewidziano system piętrowego parkowania samochodów, ze względu na zbliżony sposób ich garażowania, dla instalacji tryskaczowej powinny być zastosowane zalecenia określone np. w pkt. K.14 „Wymagania dotyczące ochrony automatycznych systemów parkowania”, zawartym w wytycznych dotyczących instalacji tryskaczowych „Projektowanie i instalowanie” VdS CEA 4001pl: 2008-11 (03). Należy bowiem uwzględnić inne usytuowanie samochodów w garażu oraz utrudniony dostęp wody z linii tryskaczowej, projektowanej pod stropem pomieszczenia, do ugaszenia samochodu palącego się np. na dolnym poziomie parkowania. W takim przypadku trzeba doprojektować dodatkowy poziom przywołanej linii, umożliwiający skuteczne ugaszenie pożaru w takim garażu.
Automatyczne garaże podziemne w kontekście obowiązujących przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej
W związku z problemem ograniczonej przestrzeni miejskiej, którą można przeznaczyć na garaże, zaczęły pojawiać się automatyczne garaże podziemne w formie bezobsługowego, w pełni zautomatyzowanego magazynu samochodów. Należy się spodziewać, że z biegiem czasu rozwiązanie to stanie się coraz bardziej popularne.
Obecnie polskie przepisy z zakresu ochrony przeciwpożarowej nie przewidują jednak zestawu wymagań dla tego typu przestrzeni. Jednak KG PSP zajęła stanowisko, w którym określa, jakie w ocenie organu powinny być minimalne zabezpieczenia dla takich obiektów. Według interpretacji KG PSP z marca 2013 roku dla automatycznych garaży podziemnych pod budynkiem, do których samochody będą dostarczane windą i układane wielowarstwowo, za zasadną uznaje się kwalifikację takiej przestrzeni jako pomieszczenia magazynowego (PM).
Oprócz wydzielenia pożarowego przegrodami biernymi taki garaż powinien być wyposażony również w system sygnalizacji pożarowej (SSP) oraz stałe urządzenie gaśnicze (SUG). W przypadku zaistnienia pożaru w takim magazynie samochodów możliwość dotarcia do zarzewia ognia jest znacząco ograniczona. Jeżeli natomiast nie uda się ugasić pożaru samochodu w pierwszej fazie, straż pożarna może mieć poważne trudności z jego opanowaniem i ekipy ratownicze, po przybyciu na miejsce zdarzenia, będą zmuszone do przeczekania pożaru ze względu na bezpieczeństwo funkcjonariuszy. Następnie ich działania ograniczą się do dogaszenia wypalonej strefy pożarowej i zabezpieczenia miejsca zdarzenia.
Mając na uwadze obecne zapisy przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej, należy zauważyć, że projektowanie automatycznego garażu powinno odbywać się na podstawie ekspertyzy technicznej przeciwpożarowej przygotowanej w trybie § 1 ust. 2 WT. Trzeba mieć świadomość, że stosując się do obecnie obowiązujących przepisów wprost, pewne zabezpieczenia nie miałyby prawa zadziałać, a brak innych – niewymaganych wprost z obowiązujących przepisów – wpłynąłby na znaczące obniżenie bezpieczeństwa pożarowego budynku.
Automatyczne garaże, kwalifikowane jako pomieszczenia magazynowe, zgodnie z rozporządzeniem MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719) powinny być wyposażone w hydranty wewnętrzne 52 w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m² oraz powierzchni powyżej 200 m². Czyli konieczność zastosowania hydrantów wewnętrznych w strefie tego typu wynika wprost z ww. rozporządzenia. Należy się jednak zastanowić, jaki jest sens montowania takiej instalacji, mając na uwadze funkcję automatycznego magazynu samochodów i braku stałej obsługi wewnątrz. Z założenia w środku nie przebywają ludzie. Okresowo będą się tam znajdowali serwisanci i inni technicy, którzy dostaną się do pomieszczenia za pośrednictwem zejść technicznych na poszczególne poziomy parkowania samochodów. Taki dostęp powinien być zapewniony poprzez drabinę techniczną spełniającą wymagania § 99–101 WT (drabiny i klamry niepalne). W związku z tym z góry wiadomo, że hydranty wewnętrzne 52 w takim automatycznym garażu w praktyce nie miałyby szansy na wykorzystanie.
Ponieważ stosowanie hydrantów wewnątrz rozpatrywanego pomieszczenia magazynowego wynika wprost z przepisu, zwolnienie z konieczności ich stosowania może zostać zrealizowane w drodze ww. przeciwpożarowej ekspertyzy technicznej. Jak wskazano wcześniej, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa w takim garażu, jako rozwiązanie zamienne powinno być zaproponowane zastosowanie systemu sygnalizacji pożaru (SSP) oraz stałych urządzeń gaśniczych (SUG). System sygnalizacji pożaru ma za zadanie wcześnie wykryć pożar i przekazać informację o zdarzeniu. Stałe urządzenia gaśnicze, tj. instalacja tryskaczowa, w takim przypadku umożliwiają ugaszenie pożaru we wczesnej jego fazie, zanim ulegnie rozprzestrzenieniu w większej kubaturze, trudnej do opanowania innymi środkami.
Garaże podziemne kilkukondygnacyjne - problemy wykonawcze
Podczas projektowania garaży zamkniętych można łączyć w strefy kilka kondygnacji, biorąc pod uwagę, że dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej może wynosić do 5000 m². Takie rozwiązanie jest podyktowane chęcią zaoszczędzenia na zabezpieczeniu pożarowym przejść instalacyjnych przez strop oddzielenia pożarowego. Niemniej należy pamiętać, że jeżeli strefa obejmuje więcej niż jedną kondygnację podziemną, trzeba liczyć się z koniecznością zastosowania dodatkowych zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Zgodnie zapisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury [2], po zmianach w 2017 roku, zamiast obowiązującego wcześniej zapisu § 277 stanowiącego, że w garażu zamkniętym strefa pożarowa obejmująca więcej niż jedną kondygnację podziemną powinna spełniać jeden z warunków określonych w ust. 2 ww. paragrafu (tj. wyposażenie strefy w stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne lub zapewnienie ściany o klasie EI 30 co dwa miejsca postojowe, na wysokości od posadzki do poziomu 0,1–0,5 m od stropu), przyjęto, że w garażu zamkniętym obejmującym więcej niż dwie kondygnacje podziemne lub znajdującym się poniżej drugiej kondygnacji podziemnej należy wykorzystywać stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne. Zastrzeżono jednocześnie, że zapisu tego nie stosuje się do strefy pożarowej garażu, która ma bezpośredni wjazd z zewnątrz/wyjazd na zewnątrz.
Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego
Zagadnieniem często pomijanym w dokumentacji projektowej jest określenie, czy dla garażu wymaga się Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego (IBP). Zgodnie z § 6 ust. 1 i 8 ww. rozporządzenia MSWiA (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719) właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczone do wykonywania funkcji PM o kubaturze brutto powyżej 1000 m³, zapewniają i wdrażają Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego. Mając zatem do czynienia z garażem o kubaturze przekraczającej 1000 m³, należy dla niego przewidzieć Instrukcję Bezpieczeństwa Pożarowego (IBP).
W przypadku garaży w budynkach mieszkalnych temat ten wydaje się dyskusyjny z uwagi na to, że część mieszkalna nie wymaga opracowania IBP. Niemniej jednak trzeba mieć na względzie, że garaż jest szczególną przestrzenią, która w takim budynku stanowi strefę o największym zagrożeniu pożarowym. W związku z tym zasadne jest, aby IBP została opracowana, a w jej treści były podane informacje o konieczności okresowego serwisowania urządzeń przeciwpożarowych w garażu, tj. hydrantów wewnętrznych 33, elementów systemu oddymiania, systemu sygnalizacji pożaru, oświetlenia awaryjnego itp. W tym dokumencie musi być zawarta również informacja, w jaki sposób garaż może być użytkowany, oraz adnotacja, że pomieszczenia dla jednośladów nie służą jako komórki lokatorskie i obowiązuje w nich zakaz magazynowania, zabudowy regałami itp.
Przepusty ppoż. oraz przejścia instalacyjne przez ściany zewnętrzne pod poziomem terenu
Do najczęściej występujących uchybień w budowanych garażach należy brak wymaganych przepustów przeciwpożarowych w ścianach i stropach oddzielenia pożarowego. Niejednokrotnie jest to efekt niewiedzy lub pominięcia w toku szybko postępujących prac budowlanych. Przyczynia się do tego również dokumentacja projektowa, która w części graficznej nierzadko nie uwzględnia miejsc zastosowania przepustów pożarowych wraz z podaniem ich wymaganej klasy. W projektach branżowych informacja o konieczności ich stosowania często ogranicza się do wpisu w opisie technicznym: „Przejścia instalacyjne przez ściany i stropy oddzielenia pożarowego zabezpieczyć przepustami ppoż.”. W części graficznej taka informacja zazwyczaj się nie pojawia lub ograniczona jest do podobnego zapisu w legendzie rysunku. W związku z tym również na etapie wykonawstwa element ten bywa pomijany. Niezastosowanie przepustów przeciwpożarowych wynika czasami również z błędnej interpretacji § 234 ust. 3 WT, w którym jest mowa o tzw. pomieszczeniach zamkniętych.
Zgodnie z tymi przepisem przepusty instalacyjne o średnicy większej niż 0,04 m, w ścianach i stropach takiego pomieszczenia, dla których wymagana klasa odporności ogniowej jest nie niższa niż EI 60 lub REI 60, niebędących elementami oddzielenia przeciwpożarowego, powinny mieć klasę odporności ogniowej (EI) ścian i stropów tego pomieszczenia. Należy pamiętać, że tzw. pomieszczenia zamknięte to np.:
- kotłownie, składy paliwa stałego, żużlownie, magazyny oleju opałowego – według § 220 rozporządzenia [2],
- piwnice budynków, za wyjątkiem budynków ZL IV (N) i (SW) – według § 250 ust. 1 rozporządzenia [2],
- maszynownie wentylacyjne i klimatyzacyjne w budynkach mieszkalnych (SW) i wyższych oraz w innych budynkach o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych – według § 268 ust. 1, pkt 5 rozporządzenia [2],
- przedsionki przeciwpożarowe – według § 232 ust. 3 rozporządzenia [2],
- obudowy (ściany i stropy) klatek schodowych lub pochylni w budynkach o klasie odporności pożarowej A, B i C – według § 259 ust. 1 rozporządzenia [2],
- mieszkania i samodzielne pomieszczenia mieszkalne w strefach pożarowych/budynkach kwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV i ZL V (W) i (WW) – według § 217 ust. 2 rozporządzenia [2],
- hole i korytarze, stanowiące drogę komunikacji ogólnej, będące drogami ewakuacyjnymi, wiodącymi od wyjścia z klatki schodowej do wyjścia na zewnątrz budynku – według § 256 ust. 5 i § 256 ust. 6 rozporządzenia [2].
Wydzielenia strefowe w przestrzeni garażu nie mieszczą się w powyższej definicji i w związku z tym przejścia instalacyjne przez ściany i stropy oddzielenia pożarowego o średnicy mniejszej niż 4 cm nie podlegają dopuszczeniu określonemu w § 234 ust. 3 rozporządzenia [2] dla tzw. pomieszczeń zamkniętych. W ścianach i stropach oddzielenia pożarowego, wydzielających garaże, ale również każdą inną strefę pożarową – należy bezwzględnie stosować przepusty przeciwpożarowe w klasie EI, takie jak dla przegrody przez którą przechodzą (w przypadku garażu – zazwyczaj EI 120).
Jeżeli mowa o przejściach instalacyjnych, warto przy okazji wspomnieć o przepustach w ścianach zewnętrznych, pod poziomem terenu. Powinny być one zabezpieczone przed przedostawaniem się wody i gazu do wnętrza budynku. Czasami brak użycia takich przepustów jest przez wykonawców tłumaczony faktem, że w budynku nie ma instalacji gazowej. Trzeba wiedzieć, że stosowanie tego rodzaju przepustów ma służyć zabezpieczeniu przed przedostawaniem się gazu z gruntu do podziemnych części wnętrza budynku, gdzie mógłby się kumulować i stanowić zagrożenie wybuchowe. Taka sytuacja może mieć miejsce, jeżeli uszkodzeniu ulegnie sieć gazowa prowadzona w ziemi w pobliżu wznoszonego obiektu. Gaz pełza w warstwach gruntu, „szukając” szczelin, w których będzie się gromadził. Dlatego stosowanie przepustów zabezpieczających przed przedostawaniem się gazu do wnętrza budynku jest wymagane bez względu na to, czy występuje w nim instalacja gazowa, czy też nie.
Oddymianie garaży wielokondygnacyjnych – sterowanie oraz wydzielenia pożarowe
Elementem, na który należy zwrócić szczególną uwagę przy wykonawstwie systemów i instalacji w garażach, jest ich odpowiednie wysterowanie. Często przy próbach odbiorowych systemów okazuje się, że poszczególne ich części nie działają zgodnie z założonym scenariuszem. I tak, w przypadku stosowania systemu oddymiania w garażu wielokondygnacyjnym, przy użyciu wspólnego kanału czerpni lub wyrzutni, należy pamiętać o odpowiednim wysterowaniu klap odcinających przeciwpożarowych (EIS AA) na tych kanałach, w celu zapewnienia prawidłowego wydzielenia strefowego poszczególnych części budynku.
Dodatkowo trzeba zachować wymaganą klasę ich obudowy – zazwyczaj jest to EIS 120 (kanał obsługujący więcej niż jedną kondygnację garażu). Ponadto, dla tych zlokalizowanych w terenie (zamiast prowadzonych na dach), należy pamiętać o zachowaniu podziału strefowego względem części nadziemnej budynku, czyli zapewnić wymagane odległości od niej, a w przypadku braku takiej możliwości – zastosować klasową obudowę od strony budynku i skierować otwór kanału w przeciwną stronę. Nie ma bowiem możliwości zamontowania klap odcinających przeciwpożarowych w przypadku kanałów systemu oddymiania, które mają być używane dla upustu dymu podczas pożaru. Kwestią, która wymaga podkreślenia, jest konieczność sprawdzania zaprojektowanych systemów oddymiania przy wdrożeniu symulacji oddymiania w garażach o bardziej skomplikowanym układzie. Jest to coraz powszechniejsze działanie. Narzędzie to umożliwia odpowiednio wczesne wykrycie braków zaprojektowanego systemu i wprowadzenie koniecznych poprawek, które pozwolą zachować wymagane parametry na drogach ewakuacyjnych w określonym czasie. Wspomniane symulacje powinny być zatem stosowane w przypadku projektowanych systemów oddymiania garaży o nieregularnym kształcie, aby uniknąć kosztownych zmian na końcowym etapie wykonawstwa.
Zasilanie urządzeń przeciwpożarowych
Jeżeli w garażu są zaprojektowane urządzenia przeciwpożarowe, należy zwrócić uwagę na to, aby zapewnić im odpowiednie zasilanie podstawowe i rezerwowe. Przewody zasilające urządzenia przeciwpożarowe w energię elektryczną, przebiegające przez garaż, powinny podlegać szczególnej ochronie. W garażach wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze wodne wymaga się prowadzenia specjalnych przewodów PH90, odpornych na działanie wody w warunkach pożaru, lub ogniochronnych kanałów kablowych.
Stosowanie zwykłych przewodów PH90, bez zabezpieczenia przed działaniem wody w warunkach pożaru, może prowadzić do odcięcia zasilania od urządzeń przeciwpożarowych. Przewody takie poddane wysokiej temperaturze pęcznieją, przez co izolacja staje się krucha. Jeżeli taki fragment zostanie polany wodą, izolacja może po prostu zostać z niego spłukana, pozostawiając gołą żyłę. W kontakcie z wodą następuje zwarcie, w konsekwencji którego urządzenia przestają działać. Jest to również niezwykle groźne dla funkcjonariuszy prowadzących działania ratowniczo-gaśnicze. Grozi bowiem porażeniem prądem. Zaleca się, aby ww. zabezpieczenie przewodów stosowano również w garażach wyposażonych w hydranty wewnętrzne 33.
Agregaty prądotwórcze – wydzielenia pożarowe
Bardzo często drugim źródłem energii elektrycznej urządzeń przeciwpożarowych w garażach są agregaty prądotwórcze, usytuowanew wydzielonych strefowo pomieszczeniach garażowych. Należy jednak mieć na uwadze, że w takim przypadku zachodzi konieczność zapewnienia obudowanych, przeciwpożarowych:
- kanałów spalinowych,
- czerpni powietrza,
- przewodów wyrzutu ciepłego powietrza.
Agregaty wymagają stałego dopływu powietrza do prawidłowego działania, emitują także ciepło i spaliny. W związku z tym kanały stanowiące czerpnie i wyrzutnie do tego pomieszczenia nie mogą być zabezpieczone klapami przeciwpożarowymi odcinającymi.Ponadto, dla kanałów usytuowanych w terenie, podobnie jak w przypadku omówionych wcześniej przewodów systemu oddymiania, należy zachować podział strefowy względem części nadziemnej budynku, a także zapewnić niezbędne odległości od sąsiedniej zabudowy i granic działki.
Instalacja hydrantów wewnętrznych 33 w garażach
Hydranty wewnętrzne 33 są wymagane w garażach jednokondygnacyjnych zamkniętych o liczbie stanowisk powyżej 10, ale również w każdym garażu wielokondygnacyjnym. Oznacza to, że nawet garaż otwarty, który ma więcej niż jedną kondygnację, musi być zabezpieczony taką instalacją.
Przy projektowaniu i wykonawstwie systemów tego typu należy pamiętać, że zasięg hydrantów wewnętrznych to nie jedyny parametr decydujący o ich wymaganej liczbie. Jeśli garaż ma powierzchnię powyżej 500 m², konieczne jest zapewnienie możliwości jednoczesnego poboru wody z co najmniej dwóch hydrantów wewnętrznych 33, co wynika z § 23 pkt. 2 ww. rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji [3].
Jeżeli przy projektowaniu nastąpi błąd polegający na zastosowaniu jednego hydrantu wewnętrznego, który ma za zadanie pokryć cały zasięg garażu o powierzchni większej niż 500 m², należy zwrócić uwagę, że powyższy przepis ma przełożenie na konieczność nie tylko zainstalowania dodatkowej szafki hydrantowej w garażu, lecz przede wszystkim zagwarantowania wydajności dla instalacji hydrantowej rzędu 3, zamiast 1,5 dm³/s. W przypadku obiektów usytuowanych na terenach, na których trudno zapewnić wodę do celów ochrony przeciwpożarowej, może to stanowić spory problem.
Kolejnym elementem, na który warto zwrócić uwagę, jest konieczność zapewnienia przewodów zasilających instalację hydrantów wewnętrznych 33 jako obwodowych, gwarantujących doprowadzenie wody co najmniej z dwóch stron, gdy:
- liczba pionów w budynku, zasilanych z jednego przewodu przekracza trzy,
- na przewodach rozprowadzających zamontowano więcej niż pięć hydrantów wewnętrznych, co wynika z § 25 ust. 6 ww. rozporządzenia [3].
W praktyce oznacza to, że odcinki zaopatrujące obwód mogą być wyprowadzone z jednego źródła (przyłącza wody), ale należy zadbać o to, aby nie były ułożone bezpośrednio jeden przy drugim. W przypadku uszkodzenia jednego z nich, istniałoby wówczas duże prawdopodobieństwo zniszczenia również drugiego fragmentu instalacji. Ponadto, należy przyjąć, że węzły, w których doprowadzone jest zasilanie do obwodu, powinny być zlokalizowane możliwie jak najdalej, ale co najmniej w dwóch różnych odcinkach instalacji.
Podsumowanie
Podczas projektowania garaży w budynkach należy mieć na uwadze szereg różnych uwarunkowań, które mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo pożarowe obiektu. Każdy garaż trzeba traktować indywidualnie i zawsze analizować – jakie funkcje są w nim przewidziane i które z rozwiązań zostaną użyte, aby zapewnić odpowiedni poziom zabezpieczeń.
Nie zawsze stosowanie się wprost do wymagań minimalnych, określonych w przepisach polskiego prawa z zakresu ochrony przeciwpożarowej, wystarczy do osiągnięcia celu, jakim jest bezpieczeństwo życia i mienia. Stąd, by zapewnić odpowiednie warunki ochrony dla projektowanych garaży, trzeba pamiętać, że konieczne jest włączenie do procesu projektowania na możliwie najwcześniejszym etapie (nawet przy opracowaniu koncepcji) rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych. Współpraca powinna odbywać się przez bieżące konsultacje i wspólne ustalenia zespołu projektowego. W przeciwnym razie braki wynikające z niedomówień i zbyt ogólnych zapisów w dokumentacji, a także błędnych interpretacji przepisów prawa, mogą prowadzić do spiętrzenia kosztów wykonawstwa na ostatnim etapie przez konieczność wprowadzenia poprawek, często wykrytych dopiero podczas przeprowadzania przez PSP czynności kontrolno-rozpoznawczych.
Literatura
- „Bezpieczeństwo pożarowe”, zbiór wyjaśnień KG PSP z lat 2010–2013 (płyta CD).
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2017 r. poz. 2285 z późn. zm.) – zwane w niniejszym artykule WT.
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 7 czerwca 2010 r., w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719).