Zabezpieczenia ppoż. w placówkach opieki zdrowotnej

Zabezpieczenia ppoż. mają chronić przed powstaniem i rozprzestrzenianiem się ognia w obiekcie, który powinien być wykonany z zachowaniem wymagań budowlanych oraz mieć odpowiednią klasę odporności pożarowej. Jakie stosuje się obecnie zabezpieczenia przeciwpożarowe?

Artykuł ukazał się w publikacji „Placówki medyczne”Zobacz e-wydanie

Zabezpieczenia ppoż.

Zabezpieczenie przeciwpożarowe budynku można uzyskać, wznosząc go z materiałów spełniających odpowiednie wymagania oraz dobierając zabezpieczenia czynne, którymi są m.in.: systemy sygnalizacji pożarowej z monitoringiem pożarowym, dźwiękowe systemy ostrzegawcze, urządzenia gaśnicze lub oddymiające. Ich wybór zależy głównie od zakwalifikowania obiektu do odpowiedniej kategorii – w tym przypadku zagrożenia ludzi ZL. Placówki opieki zdrowotnej lub ich części zaliczane są zazwyczaj do ZL II, czyli kategorii obiektów przeznaczonych przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania. Mogą się w nich pojawić także przestrzenie zakwalifikowane do kategorii ZL I, jak i ZL III. Pierwsze są pomieszczeniami zaprojektowanymi do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami ani osobami o ograniczonej zdolności poruszania, a drugie użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II – najczęściej o przeznaczeniu administracyjnym. Po przypisaniu obiektowi opieki zdrowotnej odpowiedniej kategorii, zgodnie z przepisami [1], [2], [3]^∗, określa się wymagania dla zabezpieczeń przeciwpożarowych.

^∗1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z dn. 18.09.2015 poz. 1422).2. Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z dn. 22.06.2010 nr 109, poz. 719).3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (DzU 2009 nr 124, poz. 1030).

• Przeczytaj też: Ochrona przeciwpożarowa w obiektach nietypowych − przykłady projektowe. WIDEO

Zabezpieczenia ppoż. - wymagania dla wybranych elementów zabezpieczeń biernych

Budynki opieki zdrowotnej, m.in. szpitale, zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze, sanatoria, hospicja stacjonarne oraz inne, niewymienione z nazwy, zakłady przeznaczone dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych w odpowiednio urządzonym, stałym pomieszczeniu (m.in. przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie i ambulatoria, zakłady rehabilitacji leczniczej, placówki pogotowia ratunkowego), które zostaną zakwalifikowane do kategorii ZL II, powinny być wykonane w klasie odporności pożarowej B (dotyczy to obiektów od niskich do wysokich). W przypadku budynków wysokościowych (powyżej 55 m) wymaga się klasy A, jednak wśród tych przeznaczonych na cele zdrowotne zdarzają się one dość rzadko i są to zazwyczaj sanatoria. Zgodnie z § 216.1 rozporządzenia [Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z dn. 18.09.2015 poz. 1422)] dla klasy odporności pożarowej B wymaga się następującej odporności ogniowej poszczególnych elementów budynku:

• główna konstrukcja nośna – R 120,
• konstrukcja dachu – R 30,
• ściany zewnętrzne – EI 60,
• ściany wewnętrzne – EI 30,
• przekrycie dachu – E 30,

gdzie (podawane w minutach): R – nośność ogniowa, I – izolacyjność, E – szczelność ogniowa.

Elementy budynku powinny nierozprzestrzeniać ognia. W ścianach zewnętrznych obiektu ZL II wysokości do 25 m dopuszcza się zastosowanie izolacji cieplnej palnej, jeżeli osłaniająca ją od wewnątrz okładzina jest niepalna i ma klasę odporności ogniowej w budynku klasy B co najmniej – EI 60. W dachach i stropodachach możliwe jest wykorzystanie klap dymowych z materiałów łatwo zapalnych.

Zabezpieczena ppoż - strefy pożarowe i oddzielenia przeciwpożarowe

Dopuszczalna wielkość powierzchni strefy pożarowej dla obiektu opieki zdrowotnej o jednej kondygnacji nadziemnej (bez ograniczenia wysokości) nie powinna przekraczać 8000 m², dla niskiego – 5000 m², średniowysokiego – 3500 m², a wysokiego i wysokościowego – 2000 m².

Dozwolona powierzchnia strefy pożarowej ZL, obejmującej podziemną część budynku, nie może osiągać powyżej 50% dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej tej samej kategorii ZL dla pierwszej nadziemnej kondygnacji tego obiektu. Nie dotyczy to zmniejszenia powierzchni podziemnej, gdy wyjścia ewakuacyjne prowadzą bezpośrednio na zewnątrz budynku. Strefy pożarowe w obiekcie powinny być ograniczone oddzieleniami przeciwpożarowymi oraz zamknięciami znajdujących się w nich otworów. Są to elementy oddzielenia, tj. ściany – REI 120 i stropy – REI 60 – oraz drzwi: – EI 60, z przedsionka przeciwpożarowego na korytarz i do pomieszczenia – EI 30, na klatkę schodową – E 30.

• Przeczytaj też: Bezpieczeństwo pożarowe w budynkach - przepisy prawne a praktyka. WIDEO

Systemy sygnalizacji pożarowej z monitoringiem pożarowym

Zgodnie z § 28.1 rozporządzenia MSWiA stosowanie systemów sygnalizacji pożarowej jest wymagane w budynkach szpitali i sanatoriów o liczbie łóżek powyżej 200 oraz szpitali psychiatrycznych powyżej 100. Brak tego typu rozwiązań dopuszcza się w obiektach wyposażonych w stałe urządzenia gaśnicze, chyba że system sygnalizacji pożarowej jest wymagany do uruchomienia urządzeń przewidzianych do funkcjonowania podczas pożaru, np. systemów oddymiania czy dźwiękowych ostrzegawczych (DSO).

W obiektach służby zdrowia taka zamiana jest rzadkością ze względu na brak konieczności montażu stałych urządzeń gaśniczych (wymóg dotyczy obiektów wysokościowych lub wynika z wprowadzenia rozwiązań zamiennych [„Procedury organizacyjno-techniczne w sprawie spełnienia wymagań w zakresie bezpieczeństwa pożarowego w inny sposób niż to określono w przepisach techniczno-budowlanych, w przypadkach wskazanych w tych przepisach oraz stosowania rozwiązań zamiennych, zapewniających niepogorszenie warunków ochrony przeciwpożarowej w przypadkach wskazanych w przepisach przeciwpożarowych”, KGPSP Biuro Rozpoznawania Zagrożeń, Warszawa 2008.]). W obiektach wymienionych w rozporządzeniu wymaga się także podłączenia systemu sygnalizacji pożarowej do obiektu Państwowej Straży Pożarnej lub innego, wskazanego przez odpowiedniego komendanta.Monitoring pożarowy polega na automatycznym przesłaniu alarmu pożarowego i sygnałów uszkodzeniowych do odpowiednich alarmowych centrów odbiorczych. Zawiadomienie musi być przekazane bez udziału człowieka do obiektu wskazanego przez właściwego miejscowo komendanta powiatowego/miejskiego Państwowej Straży Pożarnej, gdzie zamontowana jest stacja odbiorcza alarmów pożarowych i z którego dysponowane są siły oraz środki Państwowej Straży Pożarnej.

• Przeczytaj też: Ochrona przeciwpożarowa w halach przemysłowych - wymagania, zabezpieczenia, rozwiązania technologiczne

Zgodnie z wytycznymi KG PSP wymaga się doboru stosownego wariantu alarmowania w systemie sygnalizacji pożarowej, jak również określenia odpowiednich czasów postępowania obsługi centrali w zabezpieczanym obiekcie. Podstawowym wariantem jest alarmowanie dwustopniowe, polegające na takim zaprogramowaniu systemu sygnalizacji pożarowej, aby po wykryciu pożaru przez element liniowy (np. czujkę pożarową), w centrali sygnalizacji pożarowej (CSP) uruchomiony został alarm wstępny (I stopnia) i trwał przez czas T1 przewidziany na zgłoszenie się personelu. Alarm I stopnia jest przeznaczony wyłącznie dla przeszkolonego personelu obsługującego CSP. Brak reakcji personelu w czasie T1 spowoduje automatyczne przejście CSP w stan alarmu głównego (II stopnia), zarezerwowanego dla użytkowników obiektu chronionego instalacją sygnalizacji pożarowej.Moment potwierdzenia przyjęcia alarmu wstępnego przez personel powoduje wyciszenie sygnalizacji akustycznej w CSP i jest początkiem odliczania czasu T2, przeznaczonego na rozpoznanie zagrożenia pożarowego.Jeżeli w tym czasie personel nie skasuje alarmu wstępnego, CSP automatycznie przejdzie w stan alarmu głównego. W czasie T2 alarm wstępny może być skasowany tylko wtedy, gdy personel ugasi pożar lub stwierdzi, że jest to alarm fałszywy.

Maksymalny czas opóźnienia potrzebny na zgłoszenie się personelu obsługującego centralę nie może przekraczać T1 = 2 minuty, a suma czasów T1 + T2, niezbędna na zgłoszenie się personelu i rozpoznanie – 10 minut. Czas na weryfikację powinien być tak dobrany, aby ograniczyć zwłokę na powiadomienie PSP do niezbędnego minimum oraz aby nie powodował włączania się w chronionym obiekcie alarmu pożarowego II stopnia przed uprzednim sprawdzeniem w nim przez personel sytuacji pożarowej. Uruchomienie ręcznego ostrzegacza pożarowego (ROP) powoduje przejście centrali sygnalizacji pożarowej do alarmu pożarowego II stopnia bez zwłoki czasowej. Czasy mogą być weryfikowane podczas kontroli dokonywanych w obiekcie przez przedstawicieli PSP.W celu zapewnienia odpowiedniej niezawodności transmisji pomiędzy urządzeniami przekazu alarmów pożarowych w obiekcie zabezpieczanym a stacją odbiorczą w PSP, muszą być wykorzystywane co najmniej dwa łącza transmisji (podstawowe i dodatkowe), zapewniające odpowiednie parametry przekazu. Najczęściej jest to sieć radiowa i łączność telefoniczna (systemy łączności cyfrowej wykorzystujące publiczną sieć komutowaną).

Zabezpieczenia ppoż. - dźwiękowe systemy ostrzegawcze

W wyznaczonych obiektach służby zdrowia wymagane są urządzenia, których zadaniem jest powiadomienie osób przebywających w obiekcie o zagrożeniu – pożarze. Także działanie systemów ma wspomóc proces ewakuacji ludzi na zewnątrz budynku lub do strefy bezpiecznej(inna strefa pożarowa). Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA [Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU z dn. 22.06.2010 nr 109, poz. 719)] instalacja dźwiękowych systemów ostrzegawczych (DSO) wymagana jest w szpitalach i sanatoriach o liczbie łóżek powyżej 200, z wyłączeniem pomieszczeń intensywnej opieki medycznej, sal operacyjnych oraz sal z chorymi. Jak widać z zapisów rozporządzenia, należy tak rozłożyć głośniki instalacji, aby działający system nie wywoływał stresu u pacjentów.Trzeba dobrać odpowiednie parametry instalacji pod względem poziomu sygnału dźwiękowego lub zrozumiałości mowy. Zaleca się, aby sygnały ostrzegawcze w całym obszarze pokrycia spełniały kryteria zawarte w tabeli.

Tab. Poziomy sygnału dźwiękowego

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku pomieszczeń cichych, takich jakimi są sale służby zdrowia, gdzie poziom hałasu nie przekracza 45 dBA, różnica między poziomem hałasu i sygnału dźwiękowego może być wyższa niż 20 dBA. Przykładowy wzór sygnału ostrzegawczego zalecany przez holenderską straż pożarną jest następujący: zmieniający się w sposób ciągły sygnał w zakresie od 500 do 1200 Hz w ciągu 3,5 s, po którym następuje 0,5 s ciszy. Sygnał powtarza się dwukrotnie, a następnie nadawany jest komunikat słowny. Dźwięk ostrzegawczy stosowany dla potrzeb ewakuacji oraz alarmowania może być identyczny. W trakcie projektowania systemu trzeba także mbrać pod uwagę tłumienie dźwięku przez elementy obiektu przy założeniu różnych scenariuszy działań w budynku, m.in.: poziom dźwięku w pobliżu głowy śpiącego (75 dBA), tłumienie wprowadzane przez mdrzwi wejściowe (od 25 do 35 dB), tłumienie wprowadzane przez drzwi mdo łazienki (od 15 do 20 dB), ściana (od 20 do 40 dB).

• Przeczytaj też: Ochrona przeciwpożarowa. Projektowanie systemu sygnalizacji pożarowej

Zabezpieczenia ppoż. - stałe urządzenia gaśnicze

Tego typu urządzenia nie są wprost wymagane w obiektach służby zdrowia. Mogą zostać użyte w przypadku niespełnienia wymagań budowlanych dla obiektu lub jako rozwiązanie zamienne. Taka wymiana jest możliwa w większości placówek medycznych, rzadko będących obiektami wysokościowymi (osiągającymi powyżej 55 m), których dotyczy wymóg wyposażenia w stałe urządzenia gaśnicze. Należy tylko zwrócić uwagę na fakt, że coraz częściej pojawia się w tych obiektach bardzo drogi sprzęt medyczny, który warto byłoby chronić urządzeniami gaśniczymi o bardzo krótkich czasach detekcji (systemy zasysające o czułościach dymu rzędu 0,005 %/m) – gazowymi z rodziny chlorowcopochodnych węglowodorów lub gazów obojętnych.

Zabezpieczenia ppoż. - instalacja wodociągowa przeciwpożarowa

W obiektach służby zdrowia ZL II wymagane są hydranty wewnętrzne typu DN 25 na każdej kondygnacji budynku wysokiego i wysokościowego oraz dla innego niż tymczasowy, niskiego i średniowysokiego – na kondygnacji w każdej strefie pożarowej o powierzchni przekraczającej 200 m². W obiektach niskich i średniowysokich przy wejściu do pomieszczeń magazynów lub technicznych o powierzchni przekraczającej 200 m² i gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m² należy stosować hydranty typu DN 52, a nie DN 25. Dla budynków wysokich i wysokościowych wymagane są po dwa zawory hydrantowe DN 52 (zaleca się w przedsionkach przeciwpożarowych oraz dopuszcza w klatkach schodowych) na każdym pionie kondygnacji podziemnej i powyżej 25 m wysokości obiektu oraz po jednym zaworze na pozostałych piętrach (najczęściej dotyczy to sanatoriów). Minimalna wydajność poboru wody mierzona na wylocie prądownicy wynosi dla: hydrantu DN 25 – 1,0 dm³/s, hydrantu i zaworu DN 52 – 2,5 dm³/s. Ciśnienie na zaworze odcinającym powinno gwarantować wydajność dla hydrantu wewnętrznego z uwzględnieniem zastosowanej średnicy dyszy prądownicy i być nie mniejsze niż 0,2 MPa. Zasilanie hydrantu wewnętrznego musi być zapewnione co najmniej na 1 godzinę. Wymagana ilość wody do celów przeciwpożarowych do zewnętrznego gaszenia pożaru budynków użyteczności publicznej, jakimi są obiekty służby zdrowia, wynosi 10 dm³/s przy kubaturze do 5000 m³ i powierzchni wewnętrznej do 1000 m² (z co najmniej jednego hydrantu zewnętrznego o średnicy 80 mm lub 100 m³ zapasu wody w przeciwpożarowym zbiorniku wodnym). Przy większej kubaturze lub powierzchni potrzebna wydajność wzrasta do 20 dm³/s z co najmniej dwóch hydrantów o średnicy 80 mm lub 200 m³ zapasu wody w przeciwpożarowym zbiorniku wodnym.

Zabezpieczenia ppoż. - gaśnice

Obiekty służby zdrowia muszą być wyposażone w gaśnice spełniające wymagania odpowiednich polskich norm. Rodzaj gaśnicy dobiera się w zależności od zabezpieczanych nimi materiałów: A – stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli; B – cieczy i materiałów stałych topiących się oraz F – tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych. Na każde 100 m² powierzchni strefy pożarowej w budynku ZL II, niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym, należy przeznaczyć jedną jednostkę masy środka gaśniczego o wadze 2 kg (lub 3 dm³).

Gaśnice muszą być rozmieszczone w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, w szczególności: przy wejściach do budynków, na klatkach schodowych i korytarzach, przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz, w strefach nienarażonych na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (kotły, grzejniki), w obiektach wielokondygnacyjnych – w tych samych punktach na każdej kondygnacji, jeżeli pozwalają na to istniejące warunki. Odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie powinna być większa niż 30 m. Do gaśnic należy zapewnić dostęp o szerokości co najmniej 1 m.

Zabezpieczenia ppoż. - urządzenia do usuwania dymu i ciepła

Mają na celu ograniczenie wpływu dymu, gorących produktów spalania i rozkładu termicznego substancji zgromadzonych w obiektach budowlanych, na ewakuowane osoby. Oczywiście dym oddziaływuje również na sam obiekt, jego konstrukcję i wyposażenie. W budynkach niskich i średniowysokich przeznaczonych na szpitale bądź sanatoria, należy stosować klatki schodowe obudowane i zamykane drzwiami oraz wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu (np. zbiorniki na dym z elementów konstrukcji obiektu) lub służące do usuwania dymu (np. wentylacja grawitacyjna – klapy oddymiające z powierzchniami napowietrzającymi, wentylacja mechaniczna). W budynkach wysokich i wysokosciowych powinny być co najmniej dwie klatki schodowe obudowane i oddzielone od poziomych dróg komunikacji ogólnej oraz pomieszczeńprzedsionkiem przeciwpożarowym o wymiarach minimum 1,4 x 1,4 m.Ściany i stropy muszą mieć obudowy z materiałów niepalnych, o odporności ogniowej co najmniej EI 60, zamykane drzwiami i wentylowane co najmniej grawitacyjnie. Klatki schodowe i przedsionki przeciwpożarowe, stanowiące drogę ewakuacyjną w budynku wysokim i wysokościowym, powinny być wyposażone w urządzenia zapobiegające ich zadymieniu (np. systemy nadciśnieniowe). W obiektach tych należy zastosować także rozwiązania techniczno-budowlane chroniące przed zadymieniem poziomych dróg ewakuacyjnych.

Zabezpieczenia ppoż. - podsumowanie

Specyfika budynków służby zdrowia wymaga każdorazowego i szczegółowego określenia warunków ochrony przeciwpożarowej. Aspektem rzutującym na problemy w projektowaniu, wynikającym z przeznaczenia obiektów medycznych, jest konieczność uwzględnienia ochrony osób na wózkach, z upośledzeniami wzrokowymi bądź słuchowymi. Wpływa to na potrzebę zamontowania różnego rodzaju urządzeń wspomagających proces poruszania się, np. wind na schodach, odgrywających ważną rolę w skutecznej ewakuacji ludzi i mienia. Pamiętając o specyfice tych obiektów, należy dokonywać starannej analizy, aby dobrać jak najlepsze rozwiązania zapewniające w nich odpowiedni poziom bezpieczeństwa.

Artykuł ukazał się w publikacji „Placówki medyczne”Zobacz e-wydanie