Certyfikacja F-gazowa instalatorów i serwisantów - co to jest, kogo obowiązuje, jak zdobyć uprawnienia?

Kwestie montażu, serwisowania oraz kontroli szczelności F-gazowych pomp ciepła, podobnie jak i innych urządzeń z chłodniczymi czynnikami F-gazowymi, zostały uregulowane w tzw. ustawie F-gazowej. Wymaga ona, aby instalatorzy i serwisanci zajmujący się tymi czynnościami legitymowali się odpowiednimi certyfikatami tzw. certyfikatami f-gazowymi.

Spis treści

1. Czym są F-gazy?
2. Regulacje prawne w sprawie F-gazów i SZWO
3. Komu potrzebny będzie certyfikat f-gazowy?
4. Jakie wymagania trzeba spełnić, aby uzyskać certyfikat?
5. Kiedy certyfikat nie jest potrzebny?
6. Rodzaje certyfikatów na f-gazy
7. W jaki sposób można uzyskać certyfikat F-gazy dla personelu?
8. W jakich sytuacjach UDT może zawiesić, cofnąć, odwiesić certyfikat
9. Podstawa prawna

Czym są F-gazy?

F-gazy, czyli fluorowane gazy cieplarniane to gazy wytwarzane przez człowieka, które mają wiele różnych zastosowań przemysłowych. Ze względu na to, że nie niszczą one warstwy ozonowej atmosfery, często zastępuje się nimi substancje zubożające warstwę ozonową (tzw. SZWO). Są to jednak gazy o bardzo silnym oddziaływaniu a ich wpływ na globalne ocieplenie jest nawet większy niż ma to miejsce w przypadku dwutlenku węgla (CO2). Dlatego też F-gazy są jedną z istotnych przyczyn zmiany klimatu. 

Fluorowane gazy cieplarniane są powszechnie stosowane m. in.:

• w lodówkach i chłodniach samochodowych,
• w klimatyzacjach,
• w piankach do izolacji termicznej,
• w pompach ciepła,
• jako rozpuszczalniki stosowane w procesie czyszczenia precyzyjnego,
• jako gazy stosowane w urządzeniach wysokich napięć do izolacji elektrycznej,
• jako bezwodne środki gaśnicze,
• jako propelenty w preparatach aerozolowych.

Regulacje prawne w sprawie F-gazów i SZWO

Na poziomie Unii Europejskiej kwestie kontroli poziomu emisji fluorowanych gazów cieplarnianych, w tym wodorofluorowęglowodorów (HFC), uregulowane zostały przede wszystkim w dwóch aktach: rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 z 7 lutego 2024 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, oraz dyrektywie 2006/40/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 maja 2006 r. dotyczącej emisji z systemów klimatyzacji w pojazdach silnikowych.

Natomiast w Polsce podstawą prawną wymogów związanych z obsługą urządzeń z chłodniczymi czynnikami F-gazowymi jest ustawa z 15 maja 2015r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (tekst jedn. Dz. U. 2020 poz. 2065 ze zm.) powszechnie zwana ustawą F-gazową. W ślad za regulacjami unijnymi polska ustawa przewiduje, że osoby pracujące w miejscach, gdzie wykorzystywane są gazy fluorowane, powinny posiadać odpowiednie uprawnienia. Określa ona także zasady odpowiedzialności za zgodny z prawem montaż, serwis i kontrolę szczelności urządzeń z chłodniczymi czynnikami F-gazowymi.

Komu potrzebny będzie certyfikat f-gazowy?

Każdy przedsiębiorca, który świadczy usługi związane z obsługą stacjonarnych urządzeń zawierających fluorowane gazy cieplarniane powinien posiadać certyfikat wydawany przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT). Certyfikat wydawany jest bezterminowo i stanowi potwierdzenie, że przedsiębiorca wie, jak obchodzić się z urządzeniami zawierającymi SZWO i F-gazy.

Zgodnie z przepisami ustawy F-gazowej instalowanie, konserwowanie, serwisowanie, naprawa lub likwidowanie stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych lub pomp ciepła oraz stacjonarnych systemów ochrony przeciwpożarowej wymaga posiadania certyfikatu.

Jakie wymagania trzeba spełnić, aby uzyskać certyfikat?

Aby uzyskać certyfikat trzeba spełnić kilka warunków:

• zarejestrować firmę,
• nie być karanym prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko środowisku w związku z działalnością,
• posiadać odpowiednio wyspecjalizowany personel z uprawnieniami (jeśli jest to jednoosobowa działalność, należy samemu posiadać odpowiednie szkolenia),
• dysponować wymaganym wyposażeniem technicznym,
• stosować się do procedur prowadzenia przedsiębiorstwa w zakresie f-gazów,
• złożyć wniosek w oddziale UDT.

Po złożeniu wniosku przez przedsiębiorcę UDT zawiadomi go pisemnie o planowanej kontroli i po jej przeprowadzeniu podejmie decyzję w sprawie uprawnień. UDT może też odmówić wydania certyfikatu. Wówczas możliwe jest odwołanie się do Komitetu Odwoławczego w ciągu 2 tygodni od otrzymania zawiadomienia.

Kiedy certyfikat nie jest potrzebny?

Przedsiębiorca nie będzie potrzebował certyfikatu, jeśli zajmuje się:

• systemami klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych – zawierającymi substancje kontrolowane lub fluorowane gazy cieplarniane i zatrudniasz pracowników, którzy mają zaświadczenie o odbytym szkoleniu wydane przez jednostkę wpisaną do rejestru takich jednostek prowadzonego przez UDT,
• produkcją i naprawą stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła oraz zbiorników lub przynależnych elementów stacjonarnych systemów ochrony przeciwpożarowej, odbywających się w obiektach producenta,
• instalowaniem, serwisowaniem, konserwacją, naprawą lub usuwaniem tak zwanych urządzeń ruchomych (są to na przykład ciągniki, kombajny, samochody chłodnie poniżej 3,5 tony lub pociągi).

Przeczytaj także:

• Nowe rozporządzenie dotyczące f-gazów - jakie będą jego konsekwencje?
• Czynniki chłodnicze stosowane w pompach ciepła - rodzaje i właściwości
• Na co zwrócić uwagę wybierając klimatyzator do mieszkania? Gdzie najlepiej umieścić jednostkę wewnętrzną klimatyzatora?
• Pompy ciepła wysokotemperaturowe. Wady i zalety, ile kosztują, gdzie stosujemy, porównanie z pompami niskotemperaturowymi

Rodzaje certyfikatów na f-gazy

Uprawnienia na f-gazy dzielą się na 4 kategorie:

• Kategoria I i II pozwalają na wykonywanie takich czynności jak: sprawdzanie, instalację, konserwację, lub serwisowanie urządzeń stacjonarnych. Upoważniają również do odzyskiwania gazów fluorowanych z urządzeń stacjonarnych i ruchomych. Niewątpliwie najwygodniejszą opcją jest certyfikat kategorii I ze względu na szeroki zakres prac (instalacja i serwis urządzeń bez ograniczeń);
• Kategoria III pozwala na odzysk czynnika z urządzeń chłodniczych, klimatyzacji i pomp ciepła;
• Kategoria IV umożliwia sprawdzanie szczelności urządzeń chłodniczych, klimatyzacji i pomp ciepła

Aby zdobyć uprawnienia w danej kategorii konieczne jest zdanie odpowiedniego egzaminu w ośrodku akredytowanym przez Urząd Dozoru Technicznego. Składa się on z części teoretycznej i praktycznej. Jeżeli nie uda się zdać egzaminu za pierwszym razem można przystąpić do niego ponownie. Obecnie na rynku oferowanych jest wiele szkoleń przygotowujących zarówno przedsiębiorców jak i ich pracowników do egzaminu na uprawnienia F-gazowe.

W jaki sposób można uzyskać certyfikat F-gazy dla personelu?

Wszyscy pracownicy przedsiębiorcy, którzy zajmują się urządzeniami chłodniczymi, klimatyzacjami czy pompami ciepła, pracują przy ich serwisowaniu, instalowaniu, naprawach czy demontażach powinni posiadać certyfikat F-gazy, który uprawnia do wykonywania tych czynności. W celu otrzymania certyfikatu osoba, która uzyska pozytywny wynik ze wspomnianego powyżej egzaminu, musi złożyć w UDT stosowny wniosek, a wraz z nim:

• oryginał dokumentu, który potwierdza zaliczenie egzaminu,
• potwierdzenie uiszczenia opłaty za wydanie certyfikatu oraz
• oświadczenie o niekaralności za przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu.

W jakich sytuacjach UDT może zawiesić, cofnąć, odwiesić certyfikat

Jeśli kontrola okresowa wykaże, że przedsiębiorca nie przestrzega warunków, na podstawie których otrzymał certyfikat, urząd może zawiesić certyfikat. Informacja o zawieszeniu pojawi się też w ogólnodostępnym rejestrze dla przedsiębiorców.

Aby odwiesić certyfikat konieczne jest złożenie w UDT stosownego wniosku. W ciągu 14 dni od jego otrzymania Urząd ponownie skontroluje firmę przedsiębiorcy. Jeśli spełnia on warunki certyfikacyjne, urząd odwiesi certyfikat oraz uaktualni wpis w rejestrze.

Urząd może też cofnąć przedsiębiorcy certyfikat, jeśli okaże się, że:

• po ponownej kontroli nie spełnia on warunków określonych w certyfikacie, a urząd już wcześniej zawiesił jego certyfikat.
• przedsiębiorca lub osoby uprawnione do reprezentacji firmy (na przykład członkowie zarządu) zostali skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko środowisku w związku z prowadzoną działalnością.

UDT upubliczni w rejestrze informację o cofnięciu twojego certyfikatu. W każdym przypadku zawieszenia, odwieszenia lub cofnięcia certyfikatu urząd poinformuje o tym przedsiębiorcę.

Podstawa prawna

• Ustawa z 15 maja 2015r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (tekst jedn. Dz. U. 2020 poz. 2065 ze zm.),
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową,
• Dyrektywa 2006/40/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 17 maja 2006 r. dotyczącej emisji z systemów klimatyzacji w pojazdach silnikowych.