Nowe rozporządzenie dotyczące f-gazów - jakie będą jego konsekwencje?
W lutym 2024 roku w oficjalnym Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano nowe rozporządzenie w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych (F-gazów) zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i uchylające rozporządzenie (UE) nr 517/2014. To wynik blisko dwóch lat prac i gorących dyskusji prawodawcy UE z przedstawicielami branży. Rozporządzenie ma obowiązywać bezpośrednio na terytorium państw członkowskich, a zatem nie będzie konieczne implementowanie go do krajowych porządków prawnych. Kiedy zacznie obowiązywać nowe rozporządzenie, czego dotyczy, i jakie zmiany wprowadzi?
Spis treści
- Czym są F-gazy i jakie unijne przepisy regulują kwestię tych substancji?
- Czego dotyczy nowe rozporządzenie F-gazowe?
- Zakaz wprowadzania do obrotu urządzeń zawierających F-gazy
- Nowe obowiązki w zakresie certyfikacji i szkoleń
- Jak będą teraz wyglądały kontrole szczelności?
- Kiedy zacznie obowiązywać nowe rozporządzenie?
Czym są F-gazy i jakie unijne przepisy regulują kwestię tych substancji?
F-gazy to popularnie stosowana nazwa gazów fluorowanych, chemikaliów produkowanych przez człowieka, które przyczyniają się do tworzenia dziur w warstwie ozonowej, zwiększając ryzyko ekspozycji na szkodliwe promienie ultrafioletowe (UV). Wpływ F-gazów na efekt cieplarniany może być nawet do tysiąca razy większy niż wpływ dwutlenku węgla, choć stanowią one tylko 2,5% całkowitych emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej. F-gazy, w tym wodorofluorowęglowodory (HFC) wykorzystywane są na co dzień w wielu domowych urządzeniach, takich jak: klimatyzacje, pompy ciepła, lodówki czy urządzenia elektryczne.
Kwestia F-gazów regulowana jest przez Unię Europejską przepisami mającymi na celu ograniczenie i ostatecznie zakończenie wykorzystania F-gazów. Początkowo było to rozporządzenie o F-gazach z 2014 roku i rozporządzenie o substancjach zubożających warstwę ozonową z 2009 roku. W dniu 5 kwietnia 2022 roku Komisja Europejska przedstawiła jednak propozycje dotyczące nowych regulacji. Parlament Europejski zatwierdził te propozycje 30 marca 2023 roku, a Rada osiągnęła porozumienie 5 kwietnia 2023 roku. Ostatecznie, 5 października 2023 roku, po przeprowadzonych negocjacjach, wszystkie trzy instytucje UE doszły do porozumienia, które zostało następnie formalnie zaakceptowane przez Parlament i Komitet Przedstawicieli Rady. Formalne przyjęcie przez Radę nastąpiło 29 stycznia 2024 roku, a oba rozporządzenia wejdą w życie po 20 dniach od opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Czego dotyczy nowe rozporządzenie F-gazowe?
Nowe rozporządzenie F-gazowe zawiera istotne zmiany w zakresie zastosowania F-gazów. Przyjęte zostały w nim cele klimatyczne UE przewidujące znaczne zmniejszenie emisji fluorowanych gazów cieplarnianych - według sprawozdania Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu z 2021 roku nawet o 90 % do 2050 roku w porównaniu z 2015 roku.
Jako, że fluorowane gazy cieplarniane są czynnikami chłodniczymi przepisy nowego rozporządzenia zmierzające do zmniejszenia ich emisji mają istotny wpływ na rozwój branży pomp ciepła, klimatyzacji i chłodnictwa. Pośród przyjętych rozwiązań dla branży instalacyjnej szczególnie istotne są następujące kwestie:
- zabronione zostało wprowadzanie do obrotu nowych urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, które zawierają F-gazy;
- dla instalatorów pomp ciepła, urządzeń klimatyzacyjnych i innych urządzeń wprowadzone zostały nowe obowiązki w zakresie szkoleń i certyfikacji;
- zaostrzony został system kontyngentów, co wpływa m.in. na ilość czynników chłodniczych na rynku i ich ceny.
Zakaz wprowadzania do obrotu urządzeń zawierających F-gazy
Rozporządzenie zakazuje pierwotnego wprowadzania na rynek nowych urządzeń zawierających określone F-gazy. A zatem nie ma konieczności demontażu urządzeń już pracujących, ani nie jest zakazany ich serwis.
Z zastrzeżeniem szczególnych warunków takie zakazy nie powinny mieć zastosowania do części potrzebnych do naprawy lub serwisowania już zainstalowanych urządzeń, tak by naprawa i konserwacja takich urządzeń była możliwa przez cały okres ich użytkowania.
Nowe obowiązki w zakresie certyfikacji i szkoleń
Kolejna ważna nowość to wprowadzenie terminu ważności certyfikatów F-gazowych. Dotychczasowe certyfikaty zachowują ważność, jednak ich posiadacze co 7 lat będą zobowiązani potwierdzać swoje kwalifikacje. Wymóg ten powinien zostać wprowadzony do krajowego porządku prawnego do 12 marca 2027 roku, a pierwsze szkolenia przypominające powinny odbyć się najpóźniej do 12 marca 2029 roku. Ponadto dotychczasowe systemy szkoleń i certyfikacji powinny zostać rozszerzone o następujące zagadnienia:
- informacje o aspektach efektywności energetycznej,
- rozwiązania alternatywne wobec F-gazów oraz
- obowiązujące przepisy i normy techniczne.
Programy certyfikacji i szkolenia funkcjonujące w oparciu o rozporządzenie (UE) nr 517/2014, które można włączyć do krajowych systemów szkolenia zawodowego, powinny zostać poddane przeglądowi lub dostosowane w taki sposób, aby umożliwić technikom bezpieczne postępowanie z alternatywnymi technologiami. Dotychczasowe certyfikaty wydane na podstawie poprzedniego rozporządzenia zachowują ważność.
Przeczytaj także:
- Certyfikacja F-gazowa instalatorów i serwisantów - co to jest, kogo obowiązuje, jak zdobyć uprawnienia?
- Czynniki chłodnicze stosowane w pompach ciepła - rodzaje i właściwości
- Wysokotemperaturowe pompy ciepła - jakie mają zastosowanie? Ile kosztują? Czym się różnią od pomp niskotemperaturowych?
Jak będą teraz wyglądały kontrole szczelności?
Operatorzy i producenci urządzeń zawierających fluorowane gazy cieplarniane w ilościach określonych w regulacjach muszą zapewnić ich kontrolę szczelności, chyba że urządzenia są hermetycznie zamknięte i oznakowane, zawierające gazy w ilościach mniejszych niż 10 ton ekwiwalentu CO2 lub mniej niż 2 kg. Urządzenia hermetyczne zamontowane w budynkach mieszkalnych, zawierające mniej niż 3 kg F-gazów, są wyłączone z obowiązku kontroli szczelności.
W 2022 roku Komisja Europejska ogłosiła plan REPowerEU, którego założeniem jest wprowadzenie do 2027 roku 10 mln pomp ciepła a do 2030 roku podwojenie tempa instalowania pomp ciepła. Wprawdzie w wyniku środków przewidzianych w rozporządzeniu F-gazowym sektor pomp ciepła przestawi się na czynniki chłodnicze o niższym GWP, jednak zwiększenie wykorzystania pomp ciepła zgodnie z planem REPowerEU może wpłynąć na dostępność HFC na rynku unijnym i będzie częściowo zależeć od wprowadzenia technologii alternatywnych oraz od liczby wykorzystywanych pomp ciepła nadal wymagających gazów o wyższym GWP. W przypadku stwierdzenia przez Komisję Europejską, że takie niedobory istnieją, powinny zostać udostępnione dodatkowe kontyngenty HFC dla sektora pomp ciepła.
Kiedy zacznie obowiązywać nowe rozporządzenie?
Znowelizowane rozporządzenia zacznie obowiązywać po dwudziestu dniach od publikacji w Dzienniku Ustaw UE, a więc już od 11 marca 2024 roku.
Ostateczne odejście od F-gazów w sektorze pomp ciepła przewidziane zostało na:
- 2032 r. dla małych monoblokowych pomp ciepła i klimatyzacji (<12kW),
- 2035 r. dla klimatyzacji typu split i pomp ciepła, z wcześniejszymi terminami dla niektórych typów systemów typu split o wyższym potencjale globalnego ocieplenia,
Od 1 stycznia 2026 roku zabrania się stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych o potencjale tworzenia globalnego ocieplenia (tzw. GWP) wynoszącym co najmniej 2500 do konserwacji lub serwisowania urządzeń klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła. Od 12 marca 2025 roku zabroniony będzie wywóz stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła, które zawierają fluorowane gazy cieplarniane o GWP równym 1000 lub większym lub których działanie jest od nich zależne.
Zgodnie z nowymi regulacjami zużycie F-gazów ma zostać całkowicie zakończone do 2050 roku, przy czym produkcja HFC zostanie ograniczona do 15% od roku 2036 względem okresu 2011-2013. Ograniczenia te mają zostać wprowadzone stopniowo. Produkty zawierające HFC zostaną wycofane z rynku europejskiego, jeśli ich zastąpienie innymi gazami będzie możliwe z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia.
Do 1 stycznia 2030 roku Komisja Europejska ma za zadanie dokonać rewizji oraz ocenić rezultaty i wpływ proponowanych regulacji dotyczących fluorowanych gazów cieplarnianych. Obejmie to analizę dostępności ekonomicznie uzasadnionych i technologicznie możliwych do zastosowania alternatyw dla tych substancji chemicznych. Do roku 2040, Komisja będzie musiała również zweryfikować, czy zaplanowane zakończenie używania HFC do 2050 roku jest realistyczne, uwzględniając postęp technologiczny oraz dostępność substytutów.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie PEiR (UE) 2024/573 w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i uchylające rozporządzenie (UE) nr 517/2014.
