Systemy pożarowe w obiektach komercyjnych. Budowa i zasady działania SSP
Budynki użyteczności publicznej czy wielkopowierzchniowe obiekty komercyjne wyposażone są w coraz to nowocześniejsze systemy zarządzania, tzw. BMS (Building Management System). Pozwalają one na łatwe monitorowanie budynku oraz zabezpieczenie go przed włamaniami lub pożarem, a także zdalne sterowanie zainstalowanymi w nim urządzeniami. W skład BMS wchodzą również Systemy Sygnalizacji Pożaru (SSP).
Spis treści
- System Sygnalizacji Pożaru (SSP) i jego zadania
- Budowa systemu SSP
- Zasada działania SSP
- Wymagania, przepisy i normy prawne dotyczące SSP
W przypadku obiektów o dużej powierzchni bezpieczeństwo pożarowe jest kluczowym obszarem systemu zarządzania budynkiem. W skład BMS wchodzi System Sygnalizacji Pożaru (SSP), który pełni rolę detekcyjną. Składa się głównie z czujek dymowych oraz ręcznych ostrzegaczy pożarowych. Ważną rolę odgrywa również Dźwiękowy System Ostrzegawczy (DSO) pozwalający na natychmiastowe zawiadomienie o pożarze i szybką ewakuację ludzi zgromadzonych w obiekcie.
Z kolei system telewizji dozorowej (CCTV) umożliwia weryfikację potencjalnego pożaru lub włamania przez wykorzystanie kamer. Kolejnym ważnym systemem zależnym od SSP jest system sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi mającymi za zadanie zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się pożaru zgodnie z przyjętym wcześniej scenariuszem pożarowym. Określa on algorytm działania w czasie trwania pożaru uwzględniający strukturę obiektu (m.in. powierzchnię, szacunkową liczbę osób będących wewnątrz) oraz wszystkie systemy wchodzące w jego skład.
Wymienione wyżej układy stanowią podstawę do zarządzania bezpieczeństwem pożarowym obiektu. Jednak w ostatnich kilkunastu latach coraz prężniej rozwijany jest system scalający wszystkie pozostałe – system wizualizacji PSIM. Jego zaletą jest integracja zainstalowanych układów i ich wizualizacja na ekranie monitora, co pozwala na łatwiejszą oraz szybszą weryfikację zdarzeń, niezwłoczne zawiadomienie straży pożarnej, a także ręczne zdalne sterowanie urządzeniami przeciwpożarowymi.
Do integracji różnych instalacji możliwe jest także wykorzystanie np. systemu GEMOS, który łączy się z pozostałymi za pomocą sieci LAN przez zaprogramowane interfejsy.
System Sygnalizacji Pożaru (SSP) i jego zadania
System Sygnalizacji Pożaru (SSP) to kluczowa instalacja zwiększająca bezpieczeństwo pożarowe obiektu. Pełni ona jedynie rolę detekcyjną i nie zapobiega przed powstawaniem pożaru. Jednak dzięki niej możliwe jest natychmiastowe rozpoznanie zagrożenia oraz automatyczne powiadomienie straży pożarnej o zaistniałym zdarzeniu. SSP pomaga w szybkim wykryciu pożaru, co w rezultacie zwiększa bezpieczeństwo osób znajdujących się w obiekcie oraz chroni mienie przed jego skutkami.
Alarmy sygnalizowane przez układ determinują wysterowanie urządzeń przeciwpożarowych, co powoduje ograniczenie potencjalnego dalszego rozprzestrzeniania się zagrożenia.
Przeczytaj również:
- Urządzenia przeciwpożarowe w obiektach komercyjnych. Współpraca z SSP
- Elementy detekcyjne systemów pożarowych. Rodzaje i funkcje czujek
- BMS - system zarządzania budynkami. Na czym polega system automatyki BMS?
Budowa systemu SSP
SSP składa się z elementów detekcyjnych (czujek pożarowych), ręcznych ostrzegaczy pożarowych (ROP), sygnalizatorów (optycznych, akustycznych lub optyczno-akustycznych) oraz centrali sygnalizacji pożarowej (CSP).
Linię dozorową, łączącą czujki oraz ROP-y z centralą CSP, można podzielić na dwa typy.
Pierwszą z nich jest linia promieniowa, która rozpoczyna się przy centrali, a kończy na ostatnim elemencie detekcyjnym. Taka struktura niesie za sobą poważne konsekwencje w przypadku naruszenia jej ciągłości, gdyż od miejsca przerwania pozostałe czujki oraz ręczne ostrzegacze pożarowe nie będą miały połączenia z centralą. Sposobem na uniknięcie takiej sytuacji jest linia pętlowa, której zarówno początek, jak i koniec są podłączone do centrali.
Stosowane w systemach SSP elementy detekcyjne, służące do wykrywania pożaru, dzieli się na ostrzegacze nieautomatyczne, czyli typowe przyciski wymagające podjęcia działania przez człowieka, oraz automatyczne, nazywane również detektorami. Te ostatnie dzieli się na czujki wykrywające dym, temperaturę i płomienie w powietrzu.
Zasada działania SSP
Wykrycie stanu pożarowego na jednej z czujek powoduje wyzwolenie alarmu w centrali, która w sposób optyczny oraz dźwiękowy sygnalizuje wykrycie pożaru na określonej linii dozorowej. Adresacja czujek umożliwia jednoznaczne określenie numeru elementu detekcyjnego, który wszedł w stan alarmowy. Czujki nieadresowalne wskazują natomiast jedynie numer linii dozorowej. Dalsze kroki postępowania po pojawieniu się alarmu zależą od przyjętego scenariusza pożarowego.
Na centrali może pojawić się alarm wstępny (I stopnia), po którym obsługa ma określony czas na zweryfikowanie zdarzenia (potwierdzenie pożaru lub stwierdzenie fałszywego alarmu). Po potwierdzeniu lub braku reakcji obsługi alarm I stopnia przechodzi w alarm II stopnia. Wtedy urządzenia przeciwpożarowe (klapy dymowe, drzwi pożarowe, urządzenia oddymiające, instalacje gaśnicze) znajdujące się w danej strefie mogą wejść w stan wysterowania.
Ponadto może dojść do zatrzymania pracy urządzeń technologicznych. Jednocześnie za pośrednictwem urządzeń transmisji alarmu przekazywany jest sygnał do straży pożarnej. Wszystko odbywa się zgodnie z wcześniej przyjętym scenariuszem pożarowym, który został zaimplementowany do centrali.
Wymagania, przepisy i normy prawne dotyczące SSP
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719) w Polsce obligatoryjnie należy zastosować System Sygnalizacji Pożarowej w następujących obiektach:
- obiekty handlowe lub wystawowe (o powierzchni powyżej 5000 m2 dla budynków parterowych lub o powierzchni 2500 m2 dla budynków wielokondygnacyjnych),
- teatry (liczba miejsc powyżej 300),
- kina (liczba miejsc powyżej 600),
- szpitale,
- sanatoria (liczba łóżek powyżej 200),
- DPS-y i ośrodki rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych (liczba łóżek powyżej 100),
- budynki użyteczności publicznej wysokie i wysokościowe (inaczej budynki o wysokości powyżej 25 m),
- budynki zamieszkania zbiorowego (liczba miejsc noclegowych większa niż 200).
Ponadto w przypadku braku w ww. obiekcie własnej jednostki ratowniczej wymagane jest podłączenie urządzeń SSP do najbliższej komendy Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z art. 5 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (DzU nr 81, poz. 351 ze zm.).
Zgodnie z normą PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 „Systemy Sygnalizacji Pożaru” powinny przechodzić raz w roku badania okresowe, które dotyczą konserwacji czujek, ręcznych ostrzegaczy pożarowych, centrali, pozostałych urządzeń wchodzących w skład systemu oraz sprawdzenia parametrów elektrycznych systemu. Kluczowymi badaniami są te dotyczące linii dozorowych: pomiar rezystancji przewodów oraz sprawdzenie prądu płynącego przez najbardziej obciążoną z nich. Ważnym parametrem jest również pojemność elektryczna przewodów najdłuższej linii dozorowej.
Przepisy dotyczące systemów zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej przedstawione są w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75 ze zm.). Nie określają one konkretnego czasu ciągłości dostawy energii elektrycznej, którą mają zapewnić kable i przewody podczas pożaru, natomiast czas ten powinien być dłuższy od czasu wymaganego do uruchomienia i zadziałania wszystkich urządzeń przeciwpożarowych na danym obiekcie. Stąd też, ze względu na okoliczność wystąpienia warunków pożarowych w obiekcie, istotny jest odpowiedni dobór przewodów i kabli w instalacji SSP umożliwiający doprowadzenie zasilania do urządzeń przeciwpożarowych w ekstremalnych warunkach. Wyróżnia się dwie polskie normy (PN-EN 50200 i PN-IEC 60331-31), które klasyfikują przewody i kable ze względu na ich odporność ogniową. Oznaczenia różnych klas przewodów zostały przedstawione w tabeli.
W Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakimi powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie opisano wymagania dotyczące sposobu zasilania urządzeń przeciwpożarowych, tak aby zapewniły dostarczenie energii elektrycznej w stanie gotowości oraz w czasie trwania pożaru.
W dokumencie tym zawarte są normy, którymi należy kierować się podczas wyboru sposobu zasilania systemów przeciwpożarowych. W PN-EN 12101-10:2007 „Systemy kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła. Część 10: Zasilacze” przyjęto dwie klasy dotyczące źródeł energii (A i B).
Klasa A zawiera podstawowe oraz rezerwowe źródło zasilania. Klasa B jest natomiast wykorzystywana w systemach z urządzeniami, które przy zaniku napięcia przechodzą w stan pożarowy (np. urządzenia podtrzymywane elektromagnesem).
Zasilanie podstawowe powinno czerpać energię z sieci energetycznej. Ważna jest niezależność zasilania systemów przeciwpożarowych od pozostałych obwodów w danym obiekcie, tak aby ich awaria nie powodowała zaniku napięcia na urządzeniach przeciwpożarowych. Osiągane jest to przez podział instalacji w polu zasilającym rozdzielnicy. W przypadku źródeł zasilania klasy B wymóg ten nie musi zostać spełniony.
W przypadku Systemu Sygnalizacji Pożaru zasilanie rezerwowe powinno podtrzymać działanie systemu przez co najmniej 75 godz. Czas ten może zostać skrócony do 30 godz. w przypadku gwarantowanego nadzoru nad obiektem i możliwości dokonania napraw w czasie poniżej jednej doby, natomiast jeśli nadzór jest całodobowy oraz dostępne są części zamienne potrzebne do koniecznych napraw, to czas podtrzymania skraca się do 4 godz.
