BREEAM In-Use. Jak wygląda certyfikacja BREEAM In-Use? Po co certyfikować istniejący już budynek?

Certyfikacja BREEAM In-Use dotyczy już istniejącego budynku. Jak wygląda certyfikacja w systemie BREEAM In-Use? W jakim celu certyfikuje się użytkowany już budynek? Ile to kosztuje?

Zgodnie z informacjami zawartymi w „U.S. Energy Information Administration. International Energy Outlook 2016” przemysł zużywa ok. 54% światowej produkcji energii elektrycznej, co czyni go najbardziej energochłonnym sektorem końcowym na świecie.W Polsce, zgodnie z danymi GUS za lata 2006–2016, największymi konsumentami energii były gospodarstwa domowe oraz transport i przemysł. Działania modernizacyjne, jak również restrukturyzacja przemysłu, zmniejszyły udział tego sektora w całkowitym zużyciu energii (z 24,2% w 2006 roku do 22,6% w 2016 roku), jednak nadal jest on znaczący.Ograniczenie zużycia energii w przedsiębiorstwie nie tylko ma wymierne skutki w postaci oszczędności finansowych, lecz także przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i pyłów do atmosfery.Rosnąca świadomość ekologiczna właścicieli i zarządców w branży przemysłowej skłania ich do poszukiwania rozwiązań mających na celu zminimalizowanie wpływu działalności gospodarczej na środowisko. Wymusili to na przedsiębiorcach sami konsumenci, poszukujący „zielonych” produktów i firm mogących poszczycić się zrównoważonym podejściem do procesu produkcji. Jednym ze sposobów upublicznienia polityki środowiskowej firmy i ekologicznego podejścia do zarządzania przedsiębiorstwem jest uzyskanie certyfikatu LEED lub BREEAM dla budynku istniejącego (LEED-EBOM lub BREEAM In-Use Certificate).

Certyfikacja w systemie LEED-EBOM

LEED to popularny system wielokryterialnej oceny budynków i ich wpływu na środowisko, opracowany w USA przez US Green Building Council (USGBC) – pierwsza edycja została opublikowana w 2000 roku. Od tamtej pory podlegał wielu zmianom, a w 2016 roku wprowadzono obecnie obowiązującą wersję – LEED v4. Zagadnienia w tym systemie podzielone są na następujące kategorie: zintegrowany proces, lokalizacja i transport, zrównoważona działka, ograniczenie zużycia wody, energia i atmosfera, materiały i zasoby, jakość środowiska wewnętrznego oraz innowacyjność i zagadnienia regionalne. Spełnienie wymagań kredytów znajdujących się w poszczególnych kategoriach pozwala na zdobycie punktów, przekładających się na konkretny poziom certyfikatu, którego uzyskanie daje pewność, że w budynku wdrożono konkretne, mierzalne rozwiązania proekologiczne.Jednym ze schematów LEED jest system certyfikacji obiektów już istniejących LEED-EBOM (z ang. LEED for Existing Buildings: Operations & Maintenance), który pozwala na wielokryterialną ocenę sposobu zarządzania budynkiem, wprowadzanych w nim zmian oraz bieżącej konserwacji. Porusza on m.in. kwestie czyszczenia i serwisowania całego obiektu (w tym stosowania ekologicznych środków czyszczących), budynkowego programu utylizacji odpadów i ponownego ich przetwarzania, polityki zakupowej i zarządzania terenami przyległymi, zużycia energii czy opomiarowania i regulacji instalacji wodnych.W odróżnieniu od certyfikatu LEED dla budynków nowo powstających, który przyznawany jest jednorazowo na całe życie budynku, w systemie LEED-EBOM (LEEDv4.1) konieczna jest recertyfikacja, czyli ponowne złożenie pełnej dokumentacji do przeglądu co 3 lata.

Koszty tej certyfikacji są dość duże. Dla firm, które nie należą do USGBC, jest to (dane na luty 2019 roku) 1500 $ za rejestrację projektu plus dodatkowa opłata w zależności od powierzchni budynku (tab.).

Tab. Koszty certyfikacji LEED-EBOM

Certyfikacja w systemie BREEAM In-Use

Drugim systemem oceny istniejących budynków jest BREEAM In-Use. Jego międzynarodowa wersja, BREEAM In-Use International, która ma zastosowanie dla budynków w Polsce, została opracowana w Wielkiej Brytanii przez Building Research Establishment (BRE). Obecnie obowiązuje wersja z 2016 roku. BREEAM In-Use podzielony jest na 3 części:

• Asset Performance – ocena budynku, czyli konstrukcji, osprzętu, zainstalowanych urządzeń i systemów,
• Building Management – ocena zarządzania budynkiem,
• Occupier Management – ocena zarządzania użytkownikami (powierzchnią najemcy), jest możliwa tylko w biurach, więc w niniejszym artykule zostanie pominięta.

Certyfikat przyznawany jest dla każdej części osobno – w przypadku przeprowadzania jednoczesnego audytu Asset Performance i Building Management budynek otrzymuje dwie osobne oceny. Zagadnienia poruszane przez system BREEAM In-Use są podzielone na następujące kategorie: zarządzanie, zdrowie i dobre samopoczucie, energia, transport, woda, materiały, odpady, ekologia i zanieczyszczenia.W każdym z powyższych działów znajduje się od kilku do kilkudziesięciu kredytów (pytań). Cały proces polega na wypełnieniu kwestionariusza z gotowymi odpowiedziami, za które otrzymuje się konkretną liczbę punktów. Ponadto muszą one zostać poparte odpowiednimi dowodami, takimi jak dokumentacja powykonawcza, faktury czy zdjęcia. Uzyskane wyniki odzwierciedlają, w jaki sposób audytowany budynek spełnia wymagania środowiskowe stawiane przez BREEAM, a suma uzyskanych punktów jest przeliczana na wynik certyfikacji podawany w procentach:

• <10% – unclassified,
• >10% – acceptable,
• >25% – pass,
• >40% – good,
• >55% – very good,
• >70% – excellent,
• >85% – outstanding.

System ten może być zastosowany do obiektów istniejących, eksploatowanych w sposób ciągły przez min. 2 lata. Sama certyfikacja trwa dość krótko w porównaniu do budynków nowo wznoszonych – od miesiąca do pół roku (w zależności od dostępnej dokumentacji i spodziewanego poziomu certyfikacji). W odróżnieniu od LEED system BREEAM wymaga zatrudnienia licencjonowanego asesora BREEAM In-Use, którego rolą jest przeprowadzenie procesu, czyli zweryfikowanie poprawności zaznaczonych odpowiedzi z otrzymanymi dowodami, sprawdzenie ich kompletności, przeprowadzenie audytu budynku wraz z wykonaniem dokumentacji fotograficznej oraz przesłanie formularza i dowodów do BRE.Podobnie jak w LEED-EBOM, certyfikat BREEAM In-Use należy odnawiać. Możliwe jest roczne przedłużanie jego ważności przez 2 kolejne lata bez przedkładania dokumentacji do weryfikacji, po tym czasie konieczne jest jednak ponowne przeprowadzenie pełnego audytu. Koszty certyfikacji BREEAM In-Use są następujące (dane na luty 2019 roku):

• rejestracja organizacji właściciela/zarządcy: 250 £,
• rejestracja budynku poddawanego certyfikacji: 250 £ (podczas pierwszej rejestracji możliwe jest wykorzystanie w tym celu opłaty za rejestrację organizacji),
• opłata za certyfikację (pierwszą i kolejne, wykonywane co 3 lata): 330 £ za certyfikat,
• odnowienie certyfikatu (w przypadku braku zmian w budynku, które mogłyby wpłynąć na jego poziom): 75 £ za certyfikat.

Oznacza to, że rejestracja oraz certyfikacja budynku w dwóch częściach BREEAM In-Use wynosi 910 £. Zgodnie z dokumentem „Certyfikacja Zielonych budynków w liczbach. Raport 2016” przygotowanym przez Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego PLGBC do roku 2016 w Polsce było siedem budynków z certyfikatem LEED EBOM oraz 107 z BREEAM In-Use. Wpływ na taką sytuację ma nie tylko znacznie niższy koszt procesu, lecz także „przyjazność” systemu i poziom dostosowania go do rynku europejskiego.

BREEAM In-Use i w jakim celu certyfikować istniejący budynek?

System BREEAM In-Use pozwala porównać oceniany budynek do innych, sam audyt wykonywany w trakcie procesu umożliwia natomiast określenie słabych obszarów funkcjonowania obiektu, które można następnie zoptymalizować. Uzyskanie certyfikatu to tylko potwierdzenie wdrożenia zrównoważonych praktyk, usprawniających zarządzanie nieruchomością, ograniczających zużycie energii i wody oraz potwierdzających ekologiczną gospodarkę odpadami. Zagadnienia te łączą się z ograniczeniem kosztów eksploatacyjnych, co jest jednym z podstawowych celów właściciela i zarządcy obiektu. Ponadto wdrożenie proponowanych przez BREEAM In-Use rozwiązań przyczynia się do zwiększenia satysfakcji użytkowników obiektu, ich produktywności, a także może wpłynąć na wzrost wartości rynkowej nieruchomości. W przypadku zarządzania kilkoma obiektami omawiany system pozwala na porównywanie ich w obrębie zdefiniowanego portfolio klienta.

Energia w części Asset Performance

Kategoria Energia w części Asset Performance to 30 kredytów umożliwiających uzyskanie łącznie 108 punktów (aż 100 można zdobyć dzięki kalkulatorowi energetycznemu opracowywanemu przez BRE na podstawie zaznaczonych odpowiedzi w formularzu). BRE wyszczególniło kilka zagadnień, które ich zdaniem mają największy wpływ na zużycie energii przez budynek.

Ogrzewanie, sprawność źródła ciepła i sposób dystrybucjiEfektywność budynku jest określana na podstawie:

• współczynnika przenikania ciepła przegród zewnętrznych – najwyższy wynik można uzyskać dla wartości U mniejszej niż 0,17 W/(m²K),
• szczelności budynku – im niższa infiltracja, tym wyższy wynik energetyczny; wartością pozwalającą uzyskać maksymalny wynik jest 2,5 m³/m² przy 50 Pa,
• wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oraz sprawności źródła ciepła – im wyższa sprawność, tym lepszy rezultat.

Chłodzenie, sprawność źródła chłodu i sposób dystrybucji Rozpatrywane są następujące zagadnienia:

• zyski ciepła – określane na podstawie procentowego udziału szklenia w powierzchni fasady – wynik poniżej 25% pozwala uzyskać maksymalną liczbę punktów,
• szczelność budynku i sprawności źródła chłodu,
• sposób dystrybucji chłodu – liczba punktów zależy od sprawności źródła chłodu, jego dystrybucji i sposobu rozprowadzenia po budynku.

Oświetlenie i wydajności opraw oświetleniowychUzyskany wynik zależy zarówno od sprawności zainstalowanych źródeł światła, jak i sterującej nimi automatyki. Stosunkowo niewielkie prace modernizacyjne mogą tu znacznie zwiększyć liczbę zdobytych punktów (np. wymiana tych pierwszych na efektywniejsze lub wprowadzenieautomatycznego sterowania nimi). Biorąc pod uwagę wszystkie rodzaje źródeł światła, najwydajniejsze w tej chwili są lampy z technologią LED ze specjalnie opracowanym systemem kontroli ich pracy – w przypadku lamp fluorescencyjnych są to świetlówki T5 (poprawę wyniku można uzyskać poprzez zainstalowanie stateczników elektronicznych). Najniżej oceniane są natomiast te halogenowe i żarowe.WentylacjaNa wynik wpływa sprawność zainstalowanych wentylatorów, szczelność kanałów wentylacyjnych i ocena central wentylacyjnych. Poprawa rezultatów wiąże się ze znacznymi nakładami finansowymi. Zwiększenie efektywności można uzyskać poprzez poprawę sprawnościwentylatorów lub wykonanie testów szczelności kanałów wentylacyjnych i wykazanie, że spełnione są wymagania dla klasy A.Ciepła woda użytkowaW tym zagadnieniu oceniana jest sprawność produkcji c.w.u. Maksymalny wynik zapewni zastosowanie lokalnego źródła ciepłej wody. Dodatkowe punkty można uzyskać, gdy część energii wykorzystywanej przez budynek pochodzi z odnawialnych, lokalnych źródeł energii.BRE ocenia nieruchomości na podstawie porównania rzeczywistego budynku z bazowym o identycznej geometrii i funkcji.

BREEAM In-Use - zagadnienia dotyczące energii w części Building Management

Pojawiają się one w dwóch miejscach – w kategorii Zarządzanie oraz Energia. Celem BRE jest uzyskanie pełnej transparentności systemu zarządzania budynkiem. Podręcznik użytkownika, zawierający podstawowe dane o obiekcie – co najmniej opis systemów ogrzewania, chłodzenia, dystrybucji wody, wentylacji, oświetlenia, zewnętrznych elementów zacieniających, elementów konstrukcyjnych budynku oraz źródeł energii odnawialnej, to jedno z głównych wymagań certyfikacji.Informacje dotyczące zarządzania, utrzymania i renowacji powinny być dostępne do wglądu dla wszystkich zainteresowanych stron. Innym ważnym aspektem systemu BREEAM In-Use jest polityka utrzymania budynku. W tym przypadku oceniane są okresowe przeglądy instalacji budynkowych, istnienie procedur kontrolnych dla poszczególnych elementów instalacji czy proaktywne działania prowadzone na rzecz utrzymania budynku i instalacji w odpowiednim stanie technicznym. Powinny one dotyczyć wszystkich elementów systemów ogrzewania, chłodzenia, ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia.Udokumentowanie zgodności z wymaganiami kredytu polega na przedłożeniu przygotowanych w ten sposób dokumentów, np. protokołów z wykonanych przeglądów, oraz załączeniu rocznego planu kontroli. Wszystkie polityki budynkowe powinny być sprawdzane minimum raz w roku, co pozwala na uzupełnienie ich zakresu o nowe elementy, analizę i ewentualne wprowadzenie zmian na podstawie uzyskanych wniosków.

Innym zagadnieniem, które promuje system BREEAM In-Use, jest wprowadzenie procedur operacyjnych mających na celu ograniczanie zużycia energii przez budynek. Opracowanie takiego planu wraz z przeznaczonym na niego budżetem oraz jego wdrożenie stanowi podstawę do uzyskania maksymalnego wyniku w jednym z kredytów. Połowę punktów można zdobyć za przedstawienie dowodów na wdrożenie procedur operacyjnych, bez uwzględnienia szczegółowego budżetu na ten cel. Powinny one być aktualizowane każdego roku, wymagane jest również wprowadzenie efektywnego systemu raportowania mi monitorowania ich realizacji.W kategorii Energia liczba uzyskanych punktów zależy od masy CO2 wyemitowanego do atmosfery w wyniku pracy budynku. System certyfikacji wymaga przedstawienia zużycia wszystkich rodzajów energii (elektrycznej, gazu, LPG, oleju opałowego, paliw stałych, biogazu, ciepła i chłodu sieciowego) przez budynek na podstawie odczytów liczników (powinny obejmować od 11 do 13 miesięcy i wszystkie nośniki energii należy rozliczyć za ten sam okres). W tej kategorii dodatkowo punktowane jest opomiarowanie niestandardowych obiorów energii, np. serwerownie.

Ostatnie zagadnienie dotyczy tego, co dzieje się z odczytami zużycia energii. System wielokryterialnej oceny budynków BREEAM In-Use promuje porównywanie osiągniętego zużycia energii z założonymi rocznymi celami, raportowanie zużycia energii zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne.

Energooszczędność bez certyfikatu

Certyfikaty środowiskowe (LEED i BREEAM) traktują zarządzanie budynkiem w sposób całościowy, a kwestia energooszczędności jest tylko częścią składową wielu kryteriów oceny. Analizując energochłonność, szczególnie w przypadku obiektów o skomplikowanych systemach występujących często w budynkach przemysłowych, warto sięgnąć po nowoczesne narzędzia wspomagania komputerowego.Wyspecjalizowane firmy mają możliwość wykonania audytu energetycznego rozumianego jako szeroka analiza procesu przemysłowego oraz właściwości fizycznych budynku. W następstwie wizji lokalnej oraz sprawdzenia dostępnej dokumentacji powstaje dynamiczny model komputerowy budynku, w którym obliczenia wykonywane są z krokiem godzinowym dla całego roku, dla pliku pogodowego zgodnego z lokalizacją obiektu. Dzięki temu możliwe jest sprawdzenie różnych wariantów modernizacji i ich wpływu na zużycie i koszty energii.W przypadku budynków, w których występują duże zyski ciepła, możliwe jest dostosowanie parametrów zewnętrznych przegród budowlanych celem zapewnienia możliwie najniższego zużycia energii przy zapewnieniu maksymalnego komfortu pracownikom obiektu. Działania mogą polegać na obniżaniu współczynnika przenikania ciepła, odpowiednim dobraniu współczynników przenikania światła dla okien czy elementów przeziernych fasady.Modelowanie energetyczne pozwala na dynamiczną obserwację zmian w zużyciu energii przez budynek, będących następstwem modyfikacji parametrów technologicznych oraz sposobu sterowania systemami. Okazuje się, że podniesienie temperatury wody lodowej czy obniżenie oporów przepływu powietrza w instalacjach wentylacyjnych i rurowych może znacząco ograniczyć zużycie energii. Dzięki realnemu odzwierciedleniu geometrii obiektu, parametrów ścian i okien, instalacji budynkowych czy procesów w nim zachodzących można bez obawy o rozregulowanie instalacji sprawdzać różne rozwiązania mające na celu obniżenie zużycia energii – często okazuje się bowiem, że pozwala na to zmiana sposobu sterowania lub zautomatyzowanie niektórych procesów.

BREEAM In-Use - certyfikacja środowiskowa

Powyższa analiza wskazuje, że BREEAM In-Use promuje działania mające na celu ciągły monitoring zarówno pracy instalacji budynkowych, jak i kosztów ponoszonych w związku z ich funkcjonowaniem. Wychodząc z założenia, że lepiej zapobiegać niż leczyć, twórcy systemu postawili na promowanie narzędzi pozwalających na szybkie odnalezienie usterek i nieprawidłowości w funkcjonowaniu budynku.Takie podejście do zarządzania pozwala na uzyskanie satysfakcjonującego poziomu certyfikatu. W przypadku działań mających na celu ograniczenie zużycia energii konieczna jest bardzo dobra znajomość obiektu, systemów w nich zainstalowanych i sposobu pracy budynku. Należy przeprowadzić ewidencję poszczególnych systemów, ponieważ już sama inwentaryzacjai jej analiza mogą nasunąć wnioski, w jaki sposób szybko i bez dużych nakładów finansowych poprawić wynik energetyczny.Wprowadzenie monitoringu zużycia energii, okresowych obchodów obiektu czy sprawdzanie stanu funkcjonowania poszczególnych elementów instalacji to proste zabiegi, które mogą okazać się bardzo skuteczne w ograniczaniu zużycia energii.W swojej metodologii i wymaganiach certyfikacja BREEAM In-Use to narzędzie stworzone do monitorowania sposobu zarządzania budynkiem i stałej poprawy jego funkcjonowania. Nie stanowi zamkniętego procesu, w którym certyfikat uzyskuje się na podstawie jednorazowo zebranych danych. Utrzymanie go wymaga pracy, ale rzetelnie przeprowadzona certyfikacja, a następnie recertyfikacja mogą przynieść wymierne zyski wynikające z ograniczenia zużycia nie tylko energii, lecz także wody czy odpadów, nie wspominając o podstawowym i nadrzędnym celu przyświecającym certyfikacji, czyli szeroko rozumianym ograniczeniu negatywnego wpływu na środowisko.