Dach zielony: projektowanie i wykonawstwo – ważne informacje!
Dach zielony, zwane też dachem odwróconym, to nic innego jak dach porośnięty roślinnością. Taki rodzaj zielonej infrastruktury to popularny (chociaż nie tak nowy) trend architektury miejskiej. Idea ogrodów na dachach jest znana niemal od tysięcy lat. A jak jest dziś? W artykule piszemy o kwestiach związanych z planowaniem i tworzeniem zielonych dachów.
Spis treści
- Zielony dach: najważniejsze funkcje i zalety
- Typy zielonych dachów
- Konstrukcja odwróconego dachu – warstwy
- Aspekty planowania zielonych dachów
- Wymagania prawne i wytyczne
- Błędy na etapie projektowania i wykonawstwa zielonych dachów
Zielony dach: najważniejsze funkcje i zalety
Zielony dach umożliwia nowoczesnym miastom uzyskanie wielu korzyści w obszarach, takich jak m.in. ekologia, gospodarka, zdrowie, usługi czy sprawy społeczne. Projektowanie odwróconych dachów uznawane jest obecnie za jeden z najważniejszych instrumentów mających wpływ na adaptację do zmieniającego się klimatu oraz niwelowanie negatywnych skutków tych zmian. A jakie konkretne argumenty przemawiają za projektowaniem zielonych dachów na budynkach w przestrzeni miejskiej?
W pierwszej kolejności należy wymienić szczególnie ważne w dzisiejszych czasach kwestie środowiskowe. Za sprawą procesu fotosyntezy zielone dachy przyczyniają się do zwiększonej produkcji tlenu i ogólnej poprawy mikroklimatu. Ponadto, konstrukcje te cechuje zdolność do absorbowania i filtrowania zanieczyszczeń, a pośrednio również ochrona przed smogiem.
Wprowadzenie zieleni na dachach zurbanizowanych miast stanowi skuteczną izolację akustyczną oraz termiczną – zarówno latem, jak i zimą, co wpływa na zmniejszenie rachunków za ogrzewanie i chłodzenie. Konstrukcja zielonego dachu stanowi element uszczelniający dach i zabezpieczający przed działaniem czynników atmosferycznych. Szczególną funkcją zielonych dachów jest zatrzymywanie wody opadowej i opóźnianie fali opadowej, a także odciążenie systemu kanalizacji ściekowej. Taka metoda retencjonowania jest nie tylko efektywna, ale też umożliwia realizowanie gospodarki wodnej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Wśród innych korzyści wynikających z inwestowania w zielone dachy można wskazać:
- poprawę estetyki otoczenia;
- pozytywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne mieszkańców miasta;
- zmniejszenie poziomu stresu i agresji w społeczeństwie;
- przyciąganie klientów (np. w przypadku zielonych dachów na galeriach handlowych);
- zwiększanie standardu miejsca zamieszkania;
- tworzenie przestrzeni zastępczej oraz dodatkowej dla fauny i flory;
- ochronę przed działaniem promieniowania ultrafioletowego;
- dodatkową przestrzeń do rekreacji i integracji;
- poprawę wizerunku firmy na tle konkurencji.
Typy zielonych dachów
Ze względu na rodzaj zastosowanej zieleni, a tym samym – grubość warstwy substratu, dachy zielone można podzielić na dwa podstawowe rodzaje. Są to:
- dachy ekstensywne;
- dachy intensywne.
Zielone dachy z uprawą ekstensywną cechują się roślinnością o płytkim systemie korzeniowym i niewielkimi wymaganiami. Nie są przeznaczone do użytkowania. Pełnią funkcję przyrodniczą, ale mają ograniczone walory estetyczne. Zdecydowanie bardziej efektowne wizualnie są dachy zielone intensywne. Te zazwyczaj użytkuje się przez cały rok, ale są trudniejsze w projektowaniu i pielęgnacji. Oprócz traw i bylin, dachy intensywne porastają też drzewa i krzewy. Często stawia się na nich ławki, altany, a nawet wykonuje oczka wodne. Tego typu zielona infrastruktura daje szerokie możliwości rekreacyjne. Ograniczeniem bywa natomiast obciążenie, wysokie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne.
Połączeniem powyższych typów zielonych dachów jest dach półekstensywny. Takie hybrydowe rozwiązanie stanowi kompromis pomiędzy dachem ekstensywnym i intensywnym. Wyróżnia się grubszą warstwą substratu niż ten pierwszy (ekstensywny) i pozwala na rekreacyjne użytkowanie terenu. Jeszcze inna klasyfikacja obejmuje stopień nachylenia konstrukcji dachu. I tak, dachy zielone można podzielić na:
- dachy płaskie – nachylenie do ok. 10°;
- dachy skośne – nachylenie 10-25°;
- dachy strome – nachylenie ponad 25°.
Dachy zielone mogą być też systemowe lub niesystemowe. Te pierwsze powstają w całości na podstawie projektu producenta i zwykle są objęte gwarancją. Dachy niesystemowe wykonuje się zawsze indywidualnie, a poszczególne warstwy pochodzą od różnych dostawców.
Wśród innych rodzajów zielonych dachów można wyszczególnić również takie, jak np. zielone dachy wzmocnione, sportowe czy budowane jako przejścia dla dzikich zwierząt nad autostradami.
Konstrukcja odwróconego dachu – warstwy
Zielone dachy można projektować nie tylko na budynkach nowo powstających, ale także tych istniejących bez względu na konstrukcję stropu czy dachu. Jedynym ograniczeniem jest nośność konstrukcji (w przypadku dachu ekstensywnego trzeba przystosować budowlę do dodatkowych obciążeń). Na etapie projektowania należy też zwracać uwagę na zachowanie właściwego ciężaru, stabilności, równowagi termicznej i hydrologicznej.
Każda konstrukcja zielonego dachu składa się z kilku podstawowych warstw:
- izolacji przeciwwilgociowej (np. z syntetycznego kauczuku lub polietylenu);
- warstwy chroniącej przed uszkodzeniami mechanicznymi (np. w geowłókniny, papy bitumicznej, żywic itp.);
- warstwy drenującej do odprowadzania nadwyżki wody (żwir, keramzyt, pumeks, maty z tworzywa);
- warstwy filtrującej;
- warstwy wegetacyjnej do magazynowania wody i składników pokarmowych;
- odprowadzania wody (wpusty dachowe);
- nawierzchni pieszych i pieszo-jezdnych.
Aspekty planowania zielonych dachów
Najważniejszą kwestią na etapie planowania zielonego dachu jest zachowanie odpowiednich wymogów bezpieczeństwa budowli. Projektanci muszą uwzględniać wszelkie uwarunkowania architektoniczne i konstrukcyjne, w tym obciążenia czy odprowadzanie i retencję wody. Projektowanie ogrodów na dachu wymaga także doboru poszczególnych materiałów, dostosowania rodzaju substratu, jego miąższości, typu roślinności i różnych elementów małej architektury, a także związanych z nimi obciążeń. Nie bez znaczenia pozostają możliwości inwestora w zakresie pielęgnowania i konserwacji. Z uwagi na charakter prac, podczas wykonywania dachu zielonego zaleca się ustalić szczegółowy harmonogram robót.
- Przeczytaj także koniecznie: Dachy zielone. Konstrukcja dachów zielonych, warstwy, obciążenie
Wymagania prawne i wytyczne
Zgodnie z przepisami prawa budowlanego, ogrody na dachach zmieniają przeznaczenie części budynku (dachu) i mogą wpływać na stateczność budowli. Z tego względu wykonanie zielonego dachu wymaga pozwolenia na budowę, wydawanego przez terenowy organ administracji do spraw zagospodarowania przestrzennego. W zakresie projektowania, wykonywania i pielęgnacji zielonych dachów w większości krajów na świecie i w Europie stosuje się wytyczne niemieckiej publikacji FLL. Jest to zbiór zaleceń i odniesień do norm, zawierających wymagania techniczne i parametry materiałów stosowanych do budowy zielonych dachów.
Zobacz jak możesz uatrakcyjnić swój balkon: 9 najpiękniejszych traw ozdobnych na balkon i taras
Błędy na etapie projektowania i wykonawstwa zielonych dachów
Z uwagi na brak doświadczenia lub świadome zaniedbanie ze strony firm zajmujących się projektowaniem i wykonywaniem zielonych dachów, tworzenie takiej infrastruktury czasami wiąże się z problemami. Przykładem powszechnego błędu jest stosowanie naturalnej ziemi zamiast specjalistycznego substratu dachowego, celem zmniejszenia kosztów. Rezultatem takiego zaniedbania może być znaczne zwiększenie ciężaru konstrukcji, a także nieodpowiednie zaopatrzenie roślin w wodę, co z kolei prowadzi do ich niszczenia i wymierania. Podobne szkody może wyrządzić także źle dobrany substrat bądź produkt niskiej jakości. Oprócz tego, specjaliści zwracają uwagę na nieodpowiedni dobór roślinności na zielony dach oraz zbyt dużą zawartość węglanów w ziemi, co przyczynia się do zakamienienia systemu drenażowego. Wśród innych błędów projektowych i wykonawczych można wymienić np.:
- stosowanie izolacji wodochronnej bez właściwości antykorzennych;
- uszkodzenie hydroizolacji na etapie montażu;
- nieprawidłowo wykonany odpływ wody z dachu.
Aby uniknąć wyżej wymienionych sytuacji należy dbać o rzetelne planowanie zielonych dachów, a poszczególne prace wykonawcze i pielęgnacyjne zlecać wyłącznie doświadczonym profesjonalistom.
